گاز طبیعی و دورنمای توسعه در شرق آفریقا

به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، تقاضای جهانی گاز طبیعی مطابق پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۴۰ به میزان ۵۰ درصد رشد خواهد داشت که بخش زیادی از این رشد ناشی از تقاضا در کشورهای در حال توسعه در آفریقا و آسیا خواهد بود. از آنجا که گاز طبیعی نسبتا ارزان و فراوان است، جایگاه مهمی در سبد انرژی کشورهای آفریقایی خواهد داشت.

شرق قاره آفریقا منطقه‌ای است که از بهبودهای به دست آمده در شیوه‌های اکتشاف و تولید گاز طبیعی سود برده است. شرق آفریقا منابع بزرگ گاز طبیعی در اختیار دارد. کشور تانزانیا به تنهایی بیش از ۵۷ تریلیون فوت مکعب ذخایر اثبات شده گاز طبیعی دارد و این در حالی است که میلیون‌ها خانوار برای تامین انرژی در مصارف روزانه خود همچنان به زغال چوب و نفت سفید وابسته هستند.

کشورهای شرق آفریقا درسال‌های اخیر درصدد توسعه و بهره‌برداری از منابع گازی دریایی خود برآمده‌اند و از جمله شرکت توسعه نفت تانزانیا با همکاری شرکت ملی نفت برون‌ساحلی چین (CNOOC) برای استخراج گاز طبیعی از میادین دریایی اقدام کرده است.

در همین ارتباط، معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه گزارش داد: کشورهای واقع در شرق آفریقا در برهه سرنوشت‌ساز گذار انرژی‌ قرار دارند. منبع بعدی انرژی این کشورها گاز طبیعی خواهد بود که علاوه بر آلودگی و آسیب کمتر به محیط زیست شکننده منطقه، ذخایر شناخته شده آن در کشورهای تانزانیا، موزامبیک و کنیا به وفور یافت می‌شود.

گاز طبیعی به عنوان یک منبع انرژی مهم می‌تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشورها ایفا کند. به عبارت دیگر، گاز طبیعی و توسعه اقتصادی دو مفهوم مرتبط و تاثیرگذار بر یکدیگرند. برخی از جنبه‌های این ارتباط عبارتند از: تامین انرژی صنایع و تولید، ایجاد فرصت‌های شغلی، توسعه زیرساخت‌ها، صادرات گاز طبیعی و کسب درآمد ارزی، تامین انرژی خانوارها و مراکز تجاری و نهایتاً کاهش آلودگی هوا.

یکی از مبرم‌ترین چالش‌های توسعه اقتصادی شرق آفریقا، دسترسی مقرون به صرفه و پایدار به برق است که با توجه به روش‌های فعلی تولید آن مانند تولید برق‌آبی و انرژی خورشیدی و بادی (منابع تجدیدپذیر)، خلاءها و کمبودهای اساسی مشاهده می‌شود. در اینجاست که گاز طبیعی به عنوان یک جایگزین قابل اعتماد، مقیاس‌پذیر و مقرون‌به‌صرفه برای برق‌رسانی به‌ویژه در جوامع محروم خودنمایی می‌کند. بسیاری از مناطق روستایی و حومه شهرهای بزرگ، برق و اساساً انرژی مورد نیاز خود را با تکیه بر منابعی مانند ژنراتورهای دیزلی، زغال و هیزم تامین کرده و کلاً از دسترسی به شبکه برق سراسری کشورهایشان محروم مانده‌اند. این در حالی است که نیروگاه‌های تولید برق که با سوخت گاز کار می‌کنند، راه‌حلی پایدار برای تامین نیازمندی صنایع و مصرف خانوار در این کشورها به شمار می‌روند. در این زمینه، کشور تانزانیا پیشرفت قابل توجهی داشته و حدود ۳۴ درصد از برق شبکه سراسری این کشور با سوخت گاز طبیعی استخراج شده از میادین «سونگو سونگو» و «امنازی بی» تولید می‌شود.

تجربه موفق تانزانیا در حوزه تولید برق با سوخت گاز طبیعی و مقرون به صرفه بودن آن، مشوقی برای سایر کشورهای منطقه شده است که آنها نیز در این مسیر گام بگذارند. این کشورها تلاش دارند با وارد کردن نیروگاه‌های گازسوز به شبکه‌های برق‌رسانی، شکاف میان تقاضا و تولید انرژی را پر کرده و فعالیت‌های اقتصادی را به ویژه در مناطق دورافتاده ‌تسریع بخشند.

با این حال، گسترش زیرساخت‌های گازی مستلزم سرمایه‌گذاری در بخش‌های ‌مختلف زنجیره تولید و توزیع گاز مانند میادین استخراج، خطوط انتقال، تأسیسات ذخیره‌سازی و شبکه‌های توزیع است که بعضاً خارج از توان اقتصاد نحیف این کشورها بوده و نیازمند جذب سرمایه‌گذاری از خارج از منطقه است. گاز طبیعی علاوه بر ارتقای سطح تولید برق، فرصتی بی‌بدیل پیشِ روی کشورها قرار می‌دهد تا مسیر صنعتی‌سازی کشور را با سرعت بیشتری به پیش ببرند. به عبارتی دیگر، اثرات مثبت گاز طبیعی بر بخش‌های مختلف اقتصادی مانند کشاورزی (افزایش تولید کود شیمیایی)، حمل و نقل (کاهش هزینه‌های سوخت)، صنایع پتروشیمی، کارخانجات تولیدی و صنعتی (فولاد، سیمان) و سایر بخش‌ها، غیرقابل کتمان است.

منطقه شرق آفریقا در تمامی این عرصه‌ها، قابلیت کار دارد و سیاستگذاران این کشورها با علم به ظرفیت‌های عظیم موجود در دل جوامع خود، به دنبال بهره‌گیری از آن هستند. برگزاری کنفرانس‌ها و همایش‌های متعدد با حضور بازیگران مهم منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، یکی از مهمترین اقدامات آنها در مسیر شناساندن توانمندی‌های خود به علاقمندان است.

از آنجا که دولت‌های شرق آفریقا به دنبال رقابت در بازارهای جهانی هستند، منابع انرژی پایدار و قابل اتکا با قیمت رقابتی برای جذب سرمایه‌گذاران و توسعه تولیدات صنعتی، حیاتی خواهد بود. گاز طبیعی یکی از این منابع انرژی با برخورداری از تمامی خصوصیات پیش گفته است. در این منطقه، حصول اطمینان از دسترسی عمومی‌ به گاز طبیعی، نیازمند تلاش هماهنگ بین دولت‌ها، بخش خصوصی و شرکای بین‌المللی این کشورها است. چارچوب‌های سرمایه‌گذاری تدوین شده در این کشورها، نه تنها کاربران صنعتی در مقیاس بزرگ، بلکه مشاغل کوچک و خانوارها را در اولویت قرار می‌دهد. همچنین، این دولت‌ها در تلاشند با مشوق‌هایی مانند معافیت‌های مالیاتی و مدل‌های تامین مالی خصوصی – دولتی پروژه‌ها، هزینه‌های مصرف‌کنندگان را کاهش داده و در عین حال رشد پایدار این بخش را تضمین کنند.

در مجموع می‌توان گفت، کشورهایی که از منابع گاز برای صنعتی شدن استفاده می‌کنند، می‌توانند هزینه‌های تولید انرژی را به میزان قابل توجهی کاهش داده و رقابت‌پذیری صنایع را ارتقا دهند و همچنین با افزایش بهره‌وری و رشد اشتغال‌زایی در کشور، سبب تامین رفاه اقتصادی شهروندان خود شوند.نصب تاسیسات صنعتی تولید گاز طبیعی مایع شده (LNG) در منطقه لیندی در تانزانیا، نمونه‌ای بارز در منطقه شرق آفریقاست که نشان می‌دهد چگونه فعال‌سازی میادین و تاسیسات زیرساختی گاز می‌تواند سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کرده، رشد درآمد ملی را سبب شده و هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کند.بدین ترتیب، گاز طبیعی می‌تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشورها ایفا کند اما برای بهره‌برداری بهینه از این منبع انرژی، لازم است به مسائل زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی توجه کافی شود.

از سوی دیگر، توسعه صنعت گاز طبیعی با چالش‌هایی مانند نیاز به سرمایه‌گذاری بالا، مسائل زیست‌محیطی و نوسانات قیمت جهانی روبه‌رو است. برای مقابله با این چالش‌ها، لازم است دولت‌ها و بخش خصوصی با همکاری و برنامه‌ریزی دقیق، در توسعه پایدار این صنعت سرمایه‌گذاری کنند. جامعه شرق آفریقا با طراحی یک راهبرد آینده‌نگر که سرمایه‌گذاری زیرساختی، اصلاحات نظارتی و مشارکت مصرف‌کننده را ادغام می‌کند، خود را به عنوان یک نیروگاه انرژی منطقه‌ای قرار داده، رشد اقتصادی، ایجاد شغل و بهبود امنیت انرژی را برای میلیون‌ها نفر تامین خواهد نمود و بنابراین تبدیل گاز طبیعی به یک محرک اصلی رشد اقتصادی، از اولویت‌های این منطقه است.