شاید این مطالب برایتان مفید باشد
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، نشست «خلأها و چالش‌های نظم صنفی» شامگاه یکشنبه- ۳۰ دی ماه- با حضور نادره رضایی معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، ایرج راد رئیس هیات مدیره خانه تئاتر، امیر اثباتی طراح صحنه و لباس و فعال صنفی، امیرحسین سلیمیان وکیل دادگستری و پژوهشگر حقوق هنر، فردین خلعتبری آهنگساز، نگار نادری‌پور مجسمه‌ساز و فعال صنفی، مهدی کوهیان فیلمساز و فعال صنفی فرهنگ، هنر و رسانه و دبیری وحید آگاه حقوقدان و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
اجرایی نشدن مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی
از اوایل انقلاب نخستین تشکل صنفی اهالی تئاتر ثبت شد اما به دلایل سیاسی و بیانیه‌هایی که داده شده از درون منحل شد و از همان زمان به دنبال مسایل صنفی برای هنر و هنرمندان در زمینه تئاتر بودیم که به نتایجی نمی‌رسیدیمایرج راد بازیگر پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون و رئیس هیات مدیره خانه تئاتر در این نشست اظهارداشت: سال‌های سال است که همواره در چنین جلساتی درباره مسایل مختلف صنفی در شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خانه تئاتر، سینما، خانه هنرمندان گفت و گو کردیم، همواره قول‌هایی هم داده شده و مصوباتی هم داشته که اجرایی نشده است، به عنوان مثال از سال ۱۳۸۷ مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره هنر و هنرمندان اجرایی نشدند.
وی گفت: از اوایل انقلاب نخستین تشکل صنفی اهالی تئاتر ثبت شد اما به دلایل سیاسی و بیانیه‌هایی که داده شده از درون منحل شد و از همان زمان به دنبال مسایل صنفی برای هنر و هنرمندان در زمینه تئاتر بودیم که به نتایجی نمی‌رسیدیم. در دوره‌های مختلف افرادی که مسئولیت اداره کل هنرهای نمایشی را برعهده می‌گیرند، علاقه‌مند هستند که در این زمینه کارهایی را انجام دهند اما با تغییر مدیران تمامی برنامه‌ها و مصوبات تعطیل می‌شوند.
راد افزود: به عنوان مثال در خانه تئاتر، قرارداد تیپ و درجه‌بندی هنری برای تمامی حوزه‌ها انجام داده بودیم، این روند، ۶ ماه عملی شد و کف دستمزد نیز برای هر کدام از هنرمندان تعیین کرده بودیم که با تغییر مدیریت، همه آنها از بین رفت، اداره کل هنرهای نمایشی به دلیل کمبود بودجه، با این روند مخالفت کرد.
این هنرمند پیشکسوت بیان کرد: امروز از گروه‌های تئاتری حمایت مالی و مادی چندانی نمی‌شود، در مواردی در حد مختصر حمایت می‌شود، دکور، لباس، پوستر و بروشور، اجاره مکان تمرین برعهده گروه است، سالن‌های دولتی هم از فروش بلیت ۲۰ درصد را به خود اختصاص می‌دهند که این سالن‌ها باید رایگان در اختیار هنرمندان قرار گیرد. در این شرایط هنرمند تئاتر ضرر می‌کند و سودآوری ندارد، تعیین قیمت بلیت براساس ویژگی‌های گروه و اختصاص زمان اجرا، براساس سالن‌ها باید برعهده صنف باشد.
درخواست استعلام از کاندیداهای هیات مدیره خانه تئاتر
راد اظهارداشت: طی ۲۵ سال است که خانه تئاتر تاسیس شده، در تمامی این سال‌ها هر دو سال یک بار طبق اساسنامه خانه تئاتر، مجمع عمومی و انتخاباتی شکل می‌گرفت و هیات مدیره و مدیرعامل انتخاب می‌شدند، در این سال‌ها هرگز از ما نخواسته شده بود، کسانی که قصد دارند برای هیات مدیره کاندیدا شوند و در مجمع عمومی شرکت کنند، استعلام شوند، اخیرا نامه‌ای به دست ما رسیده مبنی بر اینکه افرادی که کاندیدا هستند، اسامی آنها ارسال شود تا استعلام صورت گیرد و افرادی که تایید می‌شوند، می‌توانند به عنوان کاندیدا در مجمع عمومی معرفی شوند و انتخاب شوند، این اولین بار است که چنین اتفاق می‌افتد و برایم باعث تاسف است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در حوزه صنف، تئاتر و به طور کلی هنر متاسفانه به عنوان شغل شناخته شده نیست، کد شغلی ندارد، وقتی چیزی را به عنوان شغل قبول نداریم چگونه درباره امنیت شغلی و بیمه بیکاری آن می‌توانیم صحبت کنیم؟ و وقتی از نظر حقوقی جایگاهی ندارد، چگونه می‌توانیم درباره حقوق و جایگاه هنرمند صحبت کنیم؟ در برنامه چهارم توسعه، بحثی به عنوان بندهای «ج»، «چ» و «ح» ماده «۹۲» مطرح شد و در این برنامه برای صنفی شدن هنرمندان از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درخواست شد تا آیین‌نامه‌ای را تدوین کند اما این آیین‌نامه تدوین نشد.
راد افزود: در برنامه پنجم توسعه هم این اقدام صورت نگرفت، در برنامه ششم توسعه که سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، درخواست کردیم که این آیین‌نامه تدوین شود، در آن زمان وزیر فرهنگ دستور داد تا این کار با حضور هنرمندان رشته‌های مختلف صورت بگیرد و برای اینکه صورت قانونی پیدا کند با محمد شریعتمداری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی مذاکراتی صورت گرفت تا اقداماتی مشترک توسط وارتخانه‌های فرهنگ و کار انجام شود که ابتدا به عنوان انجمن‌های صنفی سراسری کارگری مطرح شد اما طبق جلساتی کارگری به هنر تبدیل و به عنوان «انجمن‌های سراسری صنفی هنرمندان، فرهنگ و رسانه» مطرح شد.
رئیس هیات مدیره خانه تئاتر بیان کرد: در آن زمان نمایندگانی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت کار، حقوقدانان و نمایندگان خانه‌های سینما، تئاتر و موسیقی و انجمن‌های تجسمی تعیین و بیش از یک سال جلساتی در این حوزه برگزار شد و مسائل مختلف حقوقی مطرح و بررسی شد. آیین نامه اجرایی تدوین شد و در هیات وزیران، وزرای فرهنگ و کار آن را امضا کردند و بعد به هیات دولت ارجاع شد و توسط دولت برای اجرا تایید و تصویب شد.
اجرایی نشدن آیین‌نامه انجمن‌های سراسری صنفی
وی اظهارداشت: نهادهای ذیربط کمیسیون بند «۴» را برای اجرای آیین‌نامه انجمن‌های سراسری صنفی هنرمندان، فرهنگ و رسانه با حضور نمایندگان وزارت فرهنگ، وزارت کار و خانه های موسیقی، تئاتر، سینما و انجمن‌های تجسمی تعیین کردند و ماموریت داده شد تا انجمن‌های صنفی از طریق این کمیسیون در مدت دو سال تقاضاهایشان را ارایه دهند، همه آنها تشکیل شدند، یکی از نهادهایی که ثبت شد، خانه تئاتر بود در این نهاد ۱۷ انجمن داریم که ۶ انجمن ثبت شد شناسه ملی گرفت و دفاتر ایجاد شد و یک باره عنوان شده که بندهای یک، سه و چهار آیین‌نامه از نظر شرعی اشکال دارد و به شورای نگهبان ارسال شد، در این شورا عنوان شد که از نظر شرعی مشکل دارد و بعد به دیوان عدالت اداری ارجاع شد و مورد تایید شورای نگهبان قرار گرفت و یک باره دستور توقف آیین‌نامه داده شد. ۱۵ سال زحمت به یک باره متوقف شد.
اکنون انجمن‌های خانه تئاتر نمی‌دانند صنفی هستند یا جزو موسسه‌های فرهنگی هنری خانه تئاتر هستند
راد گفت: این توقف آیین‌نامه اکنون باعث آشفتگی خانه تئاتر شده است، نهادهای دیگر همچون خانه موسیقی متضرر نشدند چون کانون‌هایش را ثبت نکرد، خانه سینما به صورت سراسری نبود، استانی بوده و بیشتر فعالیت‌های خانه سینما در تهران متمرکز است، اکنون انجمن‌های خانه تئاتر نمی‌دانند صنفی هستند یا جزو موسسه‌های فرهنگی هنری خانه تئاتر هستند، وزارت کار عنوان نمی‌کند که انجمن‌های خانه تئاتر غیرقانونی هستند اما می‌خواهند مجمع عمومی را طبق قانون بعد از دوسال تشکیل دهند، نماینده‌ای نمی‌فرستند که در آنجا حضور پیدا کند و رسمیت پیدا کند، این ابطال از جایگاه حقوقی رسما اعلام نشده است، شناسه ملی دارند، اگر به طور کلی منحل شوند، مشکلاتی خواهند داشت.
وی افزود: الان بهترین موقعیت است و از آقای صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درخواست می‌کنیم که به این موضوع رسیدگی کند اگر بندهای «یک»، «سه» و «چهار» آیین‌نامه انجمن‌های سراسری صنفی هنرمندان، فرهنگ و رسانه مشکل شرعی دارد، اصلاح کند که دو سال است انجام نشده، اگر اصلاح شود، انجمن‌های صنفی تشکیل شوند، قانونمند خواهند شد و یک حرکت سازنده در تمام عرصه‌های فرهنگی و هنری جامعه شکل خواهد گرفت.
نهادهای قدرت عنصر اصلی معادله صنفی هستند
امیر اثباتی طراح صحنه و لباس، عضو هیات موسس انجمن طراحان صحنه و لباس خانه سینما و خانه تئاتر نیز در این نشست اظهارداشت: باید این موضوع را مورد توجه قرار دهیم که درباره مساله صنف در چه میدانی صحبت می‌کنیم، میدان موضوع صنف و بازیگران آن چه کسانی هستند؟ دولت، حکومت و نهادهای قدرت عنصر اصلی هستند که این معادله صنفی را تحت شعاع قرار می‌دهند و بر آن تاثیر می‌گذارند، به عنوان مثال سینماگران و تشکل‌های صنفی سینماگران بازیگران این حوزه هستند.
وی گفت: فعالیت‌های صنفی سابقه بسیار طولانی از قبل از انقلاب دارد و اسنادی درباره آنها جمع‌آوری شده است، سال ۱۳۶۲، دولت تشخیص می‌دهد که به عنوان متولی امور، نهاد دولتی سینما را ایجاد کند و براین اساس بنیاد سینمایی فارابی تاسیس می‌شود، سیدمحمد بهشتی مدیرعامل بنیاد فارابی در آن زمان طی مصاحبه‌ای بیان می‌کند؛ «پس از گذشت پنج سال از انقلاب هنوز جایگاه و پایگاه سینما مشخص نیست و اصول و ضوابط معیارهای سینمایی صحیح و اسلامی مدون نشده است، اینکه چه کسانی می‌توانند و باید بار رسالت سینمایی متناسب با انقلاب اسلامی را به دوش بکشند، روشنایی و وضوح قانونی نیافته است، در اکثر رشته‌های هنری، کلیات بسیار گفته شده است اما چیزی مشخص و مدون ارایه نگردیده است.» تحلیلی که آقای بهشتی در آن زمان داشته است، بازهم باقی است.
اثباتی افزود: فیلمی در یک دوره‌ای مجوز نمی‌گیرد و در دوره‌ای مجوز می گیرد و آن دستورالعمل ۴۰ سال است که آماده نشده است و چرا باید چارچوبی را طراحی کرد و نیاز است که همه در آن چارچوب حرکت کنند، هنرمند در آن چارچوب حرکت کند، هنرمندان راننده در ترافیک نیستند که قواعد راهنمایی و رانندگی بر آنها حاکم باشد، اینکه نیاز به این چارچوب‌ها و دستورالعمل‌ها بوده، خطای تاریخی و ماهیتی است و اینکه اتفاق نمی‌افتد، طبیعی است.
تشکیل خانه سینما توسط دولت
عضو هیات موسس انجمن طراحان صحنه و لباس خانه سینما بیان کرد: البته دولت و اجزای دیگر قدرت در این مدت تلاش کرد تا ذیل یک سیاست حمایت، هدایت و نظارت، اعمال قدرت، کنترل و مدیریت فرهنگی کند. خود را محق و موظف می‌دانست که این نظارت عالیه را داشته باشد و به همین دلیل قوانین و مقرراتی را وضع کرد؛ حتی درباره اینکه سینماگران و اهالی هنر باید هویت صنفی پیدا کنند و تشکل صنفی داشته باشند. در زمانی که خانه سینمایی وجود نداشته است، دولت پیش قدم می‌شود و این نهاد را شکل می‌دهد.
وی اظهارداشت: سال ۱۳۶۵، قرار شد که درصدی از فروش فیلم‌ها برای مصارفی در حوزه سینما اختصاص پیدا کند، این نیازمند یک آیین‌نامه‌ای است که چگونه هزینه شود و طرفین چگونه باید در این معادله قرار بگیرند، پس نیاز به یک تشکلی شد که آن تشکل خانه سینما است، در یکی از اسناد سال ۱۳۶۸ اشاره به این موضوع می‌کنند که خانه سینما یا هر نهاد دیگری باید تشکیل شود که متولی این ارتباط قرار بگیرد.
اثباتیگفت: قبل از انقلاب سندیکای هنرمندان وجود داشته و سینماگران نیز تشکل‌های مربوط به خود را داشتند، سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۳ دوران تخریب این نهادهاست، جزو ماموریت‌های دولتی آن زمان بوده که سندیکاها را از بین ببرد و نهادهای جدید را به وجود بیاورد که آن هم از شکل طبیعی خودش خارج می‌شود، از بالا توسط دولت تاسیس می‌شود، البته تلاش می‌کردند تا بتوانند در جهت بهبود وضعیت سینماگران این اقدامات را انجام دهند، سال ۱۳۶۸، سالی است که خانه سینما تاسیس می‌شود اما سال ۱۳۷۲ نخستین هیات مدیره انتخابی آن شروع به کار می‌کند، قبل از آن انتصابی بوده است و سال ۱۳۷۳ من عضو هیات موسس انجمن طراحان فیلم بودم که به خانه سینما پیوستیم و سال ۱۳۷۷ عضو هیات مدیره خانه سینما شدم و در چندین دوره در هیات مدیره هم عضویت داشتم.
این فعال صنفی افزود: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوباتی داشتند و مقررات تاسیس مراکز، موسسات، کانون‌ها، انجمن‌های فرهنگی و نظارت بر فعالیت آنها وجود داشته اما نکته این است که بحث از صنف نیست، بحث از یک موسسه فرهنگی است، باید مدیر مسئول معرفی شود و این نوع نهاد شاکله‌ای دارد که با فعالیت صنفی فعالان سینما، همخوانی ندارد، در خانه سینما بر جامعه اصناف سینمای ایران تاکید داشتیم، ما مدعی هستیم که صنف هستیم و افراد هم‌حرفه‌ای را که منافع مشترکی برای مطالبات و حقوقشان دارند، نمایندگی می‌کنیم.
وی بیان کرد: در برنامه چهارم توسعه، ماده «۱۱۶»، بند «الف» عنوان شد که تهیه لایحه امنیت شغلی اصحاب فرهنگ و هنر و استقرار نظام صنفی بخش فرهنگ تا پایان سال اول برنامه چهارم باید آماده شود، سال ۱۳۸۵، ماموریت برنامه چهارم این بود که ما صاحب یک نظام صنفی باشیم، در آن زمان ما در قالب انجمن‌های فرهنگی و خانه سینما که ابهام حقوقی داشت، کار خودمان را می‌کردیم اما برنامه چهارم این موضوع را مطرح کرد که این هیچ وقت عملی نشد.
لایحه قانون تشکیل سازمان نظام سینمایی
اثباتی افزود: سال ۱۳۷۸، خانه سینما لایحه قانون تشکیل سازمان نظام سینمایی و حمایت از حقوق مادی و معنوی را در ادامه این سند آماده کرد و می‌توانست تا حدودی پاسخگوی مشکلات سینماگران باشد که اکنون باید در این زمینه تجدیدنظر صورت بگیرد، اگر بدانیم سازمان نظام سینمایی چاره کار ما باشد، بسیار قابل بحث است، وقتی در مورد سینماگران صحبت می‌کنیم، درباره یک واحد یکپارچه صحبت نمی‌کنیم، آحاد صنفی در تشکل‌ها و حوزه‌های مختلف یکسان فکر نمی‌کنند و رویکردهای یکسانی به مسائل ندارند، ما هنرمندان خودی و غیرخودی داریم. در حاکمیت سینمای رانتی این اتفاق اول می‌افتد و همین است که ما نهادهای دولتی و نهادهای عمومی و نیمه دولتی داریم که در رقابت با بخش خصوصی فعالیت می‌کنند و در نتیجه سینماگرانی که در همین حوزه فعالیت می‌کنند، باهم تعارض منافع پیدا می‌کنند، یکسان نیستند، نمی‌توانند همسو باشند و این موجب می شد که بینشان انشعاب ایجاد شود.
مدتی است که گروه پیگیری مباحث صنفی و مطالبات سینمایی را تشکیل دادیم تا با اعضای دغدغه‌مند این فعالیت صنفی را پیش ببریم اما مدیریت خانه سینما فضایی به این اقدامات نمی‌دهداین فعال صنفی خاطرنشان کرد: این تضاد منافع در بین سینماگران هم هست و انعکاس خود را در تشکل‌های سینمایی نشان می‌دهد، ما دوگانگی کارگری و کارفرمایی داریم و این در یک تشکل، در کنار هم قرار می‌گیرد، برای پیگیری مسائل خودش دچار اختلال می‌شود که به عنوان مثل برای تجلی این اختلال؛ آیین نامه حراست از امنیت شغلی اجرا نشده و قرارداد تیپ هیچ وقت تصویب نشد، پیمان جمعی کار اجرا نشد. کارفرمایان در خانه سینما نفوذ دارند.
وی گفت: ساختار خانه سینما هم اشکال دارد، در آن زمان اصلاحیه صورت گرفت اما رویکرد پوپولیستی مانع از اجرای آن شد، تشکل‌های صنفی و اعضا فاقد شناخت کافی برای پیگیری مطالبات و منافع خود هستند. مدتی است که گروه پیگیری مباحث صنفی و مطالبات سینمایی را تشکیل دادیم تا با اعضای دغدغه‌مند این فعالیت صنفی را پیش ببریم اما مدیریت خانه سینما فضایی به این اقدامات نمی‌دهد.
اثباتی افزود: ما هنوز نمی‌دانیم وضعیت حقوقی خانه سینما و وضعیت حقوقی این نهاد در نسبت با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چگونه است، ما موسسه فرهنگی یا صنف یا انجمن هستیم؟ چه باید بکنیم؟ خانه سینما به عنوان نهاد مادر که دربرگیرنده تشکل‌هایی است که همه آنها در وزارت کار ثبت شدند.
عضو هیات موسس انجمن طراحان صحنه و لباس خانه سینما بیان کرد: اصولا دولت‌های مختلف درک درستی از آزادی بیان، فعالیت سندیکایی و آزادی هنرمند در حوزه فرهنگ و هنر ندارند، اعمال قدرت، دخالت، نظارت، این سرنوشت مختوم است، می‌تواند نباشد، فضای رانتی، اصلی‌ترین عاملی است که باعث اختلال در فعالیت صنفی و فرهنگی می‌شود، وابسته نگهداشتن واحد صنفی به نهاد قدرت و نهاد دولتی، تشکل صنفی را ابتر می‌کند، باید گفت و گوی شفاف، صریح، همه جانبه و مستمر را در عرصه عمومی پیگیری کنیم و به راهکار برسیم.
حقوق و قانونگذاری در صنف
امیرحسین سلیمیان استاد دانشگاه، وکیل دادگستری و پژوهشگر حقوق هنر درباره حقوق صنف و خلأهای صنفی از نظر حقوقی اظهارداشت: در تمام سال‌هایی که قانونگذاری در صنف انجام شده است، یک دوره‌ای در اختیار نهادهای فرهنگی، یک دوره‌ای در اختیار وزات کار و یک دوره‌ای دوباره در اختیار نهادهای فرهنگی بوده است، وقتی از صنف صحبت می‌کنیم، به نوعی از جامعه مدنی صحبت می‌کنیم، نهادی واسطه میان شهروندان و حاکمیت است، حدواسطی است که حکومت در آن دخالت ندارد و کمک می‌کند تا حق تعیین سرنوشت افراد را برایشان به رسمیت بشناسد. صنف و گروه‌های صنفی قبل از جامعه مدنی هم حضور داشتند که بیشتر کارکرد اقتصادی و اجتماعی داشتند.
وی گفت: در کشور ما اولین مقرره که درباره صنف به چشم می‌خورد، بحث متمم ۲۱ قانون مشروطه است که آنجا گفته شده؛ انجمن‌های صنفی می‌توانند تشکیل شوند محدود به اینکه فتنه‌انگیز نباشند و تمامیت ارضی را به رسمیت بشناسند، پس از انقلاب اسلامی هم در اصل ۲۶ قانون اساسی بحث صنف و تشکیل انجمن‌های صنفی در مقررات و قوانینی که وجود داشته، به رسمیت شناخته شده است.
در حوزه‌های مربوط به قانونگذاری صنف چیزی در حوزه فرهنگ به دست نمی‌آیدسلیمیان افزود: سه مرحله قانونگذاری در حوزه صنف وجود دارد؛ قانون نظام صنفی سال ۱۳۵۰ تا زمان پیروزی انقلاب بود و بعد از پیروزی انقلاب لایحه نظام صنفی برای مدت کوتاهی بود و سال ۱۳۸۲ لایحه جامع نظام صنفی را داشتیم که تاکنون با اصلاحاتی وجود دارد، قانونی که در نظام صنفی این است که نگاه تبعیض‌آمیز و دیگری به فرهنگ، در مقررات وجود ندارد و به این پرداخته شده است که نظام صنفی مسایل مربوط به خدماتی، تولیدی و توزیعی دیده شده و بحثی از فرهنگ در آن دیده نشده است. در حوزه‌های مربوط به قانونگذاری صنف چیزی در حوزه فرهنگ به دست نمی‌آید.
این استاد دانشگاه بیان کرد: در حوزه‌های فرهنگ، اولین قانون، قانون تشکیل، اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که در بند «۱۷» ماده ۲ آن گفته شده که یکی از وظایف وزارت فرهنگ این است که برای تشکیل صنوف و موسسات مجوز بدهد، شورای عالی انقلاب فرهنگی سال ۱۳۷۵ طی یک مصوبه‌ای با عنوان آیین‌نامه چگونگی تشکیل حدود، وظایف و اختیارات، چگونگی عملکرد انجمن‌ها و کانون‌های صنفی، اختیار تشکیل صنوف هنری را به رسمیت می‌شناسد، این نخستین باری است که بحث صنوف هنری مطرح می‌شود و این مجوزها و نهادهای مرتبط با خانه‌های سینما، تئاتر و موسیقی است و تغییراتی هم در سال‌های مختلف مثل ۱۳۸۴ و امسال داشته است، قانونگذاری فرهنگی بیشتر توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده است و اینکه چقدر جایگاه قانونی دارد، بحث‌هایی وجود دارد.
وی اظهارداشت: سال ۱۳۹۵، براس بند «۴۰» ماده «۹۲» برنامه ششم توسعه، حکومت برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تکلیف کرد که صنوف هنری، فرهنگی و مطبوعاتی را تشکیل بدهد که نتیجه آن، آیین‌نامه‌ای در سال ۱۳۹۸ با عنوان «نحوه تشکیل فعالیت‌های صنفی و تخصصی» بود که در دیوان عدالت اداری ابطال شد. در سال ۱۴۰۱ مصوبه دیگری را در این حوزه داشتیم که مجلس شورای اسلامی قانون نحوه تشکیل فعالیت‌های صنفی را تصویب کرد، که این هم نمی‌تواند به ما کمک کند.
شروط تشکیل انجمن‌های سراسری صنفی هنرمندان
نگار نادری‌پور مجسمه‌ساز و فعال صنفی نیز در این نشست با اشاره به شرط‌های ایمان، اسلام و وثاقت در تشکیل انجمن‌های سراسری صنفی هنرمندان، فرهنگ و رسانه اظهارداشت: این شروط چه چیزی را باطل کرد؟ فقط انجمن سراسری را، ما همین الان می‌توانیم انجمن استان تهران را داشته باشیم، مساله این بوده است که آنها می‌دانستند در صورتی که ما انجمن‌های صنفی سراسری را داشته باشیم، چطور می‌توانیم در کنار هم بنشینیم و وقتی در کنار هم بنشینیم چطور می‌توانیم آن کانون فراگیر فرهنگ و هنر و رسانه را داشته باشیم و دقیقا در جاهایی که الان به آن دسترسی نداریم و امکان صحبت و گفت و گو نداریم، تاثیرگذار باشیم.
وی گفت: من اکنون می‌توانم درخواست انجمن صنفی هنرمندان مجسمه‌ساز استان تهران را داشته باشم، پس نه مساله کار و کارگر و احراز شرط کارگری و کارفرمایی است و نه هیچ کدام از آنهاست، دلیل این بود که ما می‌دانستیم به دلیل اینکه بیشتر فعالیت‌ها در تهران است و ما اصلا انجمن‌های سراسری داریم، در صورتی این مصوبه و این تغییر به درد ما می‌خورد که همان شرایط را داشته باشیم، اکنون انجمن‌های هنر، فرهنگ و نویسندگان مربوط به استان تهران هستند که فعالیت می‌کنند و درباره آنها مشکلی نیست، ما باید حواسمان باشد که به کدام سمت می‌رویم و مساله چه بوده است؟
ما انجمن‌های تجسمی در قالب موسسات فرهنگی، هر طور بوده فعالیت و سعی کردیم روح صنفی را حفظ کنیم و اما محمل قانونی نداریمنادری‌پور افزود: اراده‌ای در کار نیست، قرار نیست که ما در کنار هم بنشینیم و مشکلاتمان را در سطح بالاتر حل کنیم، به خاطر اینکه مساله هنر و هنرمند یک چیز است، آزادی بیان است، حالا در هر قانون، ماده واحده، برنامه توسعه‌ای بنویسند که ما مساله‌مان سامان است، ما سامان داریم، چرا به گونه‌ای صحبت می کنند که ما نمی‌دانیم باید چه کار کنیم؟ صاحب نداریم یا وضعیت صنف ما آشفته است؟، البته اینطور نیست، صنف ما را با کدام صنف می‌شود مقایسه کرد و وضعیت بدتری دارد؟، ما انجمن‌های تجسمی در قالب موسسات فرهنگی، هر طور بوده فعالیت و سعی کردیم روح صنفی را حفظ کنیم و اما محمل قانونی نداریم، جایی که باید چانه زنی کنیم و اصول و قواعد و قوانینی که مستقیما با زندگی ما در ارتباط است، هیچ جایی برای ما وجود ندارد.
این فعال صنفی بیان کرد: اگر در همان دوره وزارت آقای صالحی، ۱۴ صنفی در کنار هم نشستیم و فکر کردیم که مساله ما این نیست که نظارت بیشتر داشته باشیم، نظام صنفی کارش این بود که انجمن‌ها را کنار بزند و با تک تک هنرمندان شخصا مواجه شود. به ما می‌گویند، اصحاب یا اهالی اصلا شنیدید ما شاغلان هستیم، این اتفاقی نیست، اگر بحث بیمه کاری است، قانون چهارم، پنجم و ششم مرتبا گفته شده برای هنرمندان کاری کنیم، در قانون هفتم توسعه گفته شده به این موسسات فرهنگی و هنری که مجوز داده شود اگر تخلفاتی دارند باید رسیدگی کنیم باید آیین‌نامه تخلفات آنها را به روز کنیم و به محض اینکه تخلف آن را پیدا کردیم موظف هستیم به قوه قضاییه اعلام کنیم.
وی اظهارداشت: ما باید بتوانیم در صورت داشتن انجمن صنفی فعالیت‌های وابسته به خودمان را ساماندهی کنیم، کلی صنایع و مشاغل وابسته، مجسمه‌سازی، نقاشی، سرامیک و سایر رشته‌های هنری باید رشد کند تا آن رشته رشد کند، ما می‌خواهیم فهرست بها و کف دستمزدهایمان را تعیین کنیم، هر سازمانی می‌خواهد حق آزادی بیان ما را محدود کند و اولین چیزی که نمی‌خواهیم، از دست دادن استقلال و آزادی بیان است.
نادری‌پور افزود: مطالبات ما در قالب انجمن صنفی کارگری و کارفرمایی زیرنظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بهتر تامین می‌شود و طرح موضوع موسسات صنفی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تعارف است، برچسپ اشتباه در جایی است که نمی‌تواند صنفی باشد، وصل صنفی با یک موسسه فرهنگی سنخیت ندارد ولو اینکه نامش صنف باشد. ما قرار است بعدا اگر انجمن کارگری کارفرمایی یا هر انجمن صنفی داشته باشیم، در کنار سایر انجمن‌ها در آن تصمیم‌گیری‌هایی که برای آن محمل قانونی دیده شده، نقش ایفا کنیم، برای انجمن صنفی وزارت ارشاد کجا نقشی وجود دارد، اگر موسسه فرهنگی در زیر مجموعه فرهنگ و ارشاد شویم از آن جامعه اصلی مدنی دور می‌شویم.
قانون حمایت از حقوق مادی و معنوی انتشار آثار هنری اجرا شود
هنر را قاعده مند کردن بزرگترین انحرافی است که می‌تواند وجود داشته باشدفردین خلعتبری موسیقیدان و آهنگساز نیز در این نشست اظهارداشت: درباره اصل هنر امیدوارم اما درباره نظام صنفی ناامید هستم، ما سال‌های گذشته با همراهی همکاران گفتیم چون خانه موسیقی یک موسسه است، انجمن صنفی هنرمندان موسیقی را تشکیل دادیم و همه شرایطی که انجمن صنفی باید داشته باشد، را دارد اما کسی عضو نمی‌شود؛ آنجا قدرت نداشته است که ۱۷ هزار نفر را بیمه و صله بگیر دولت کند، و از این لحاظ ناامیدم که در خانه موسیقی ۱۷ هزار عضو داریم و ۵۰۰ هزار نفر از موسیقی ارتزاق می‌کنند، یعنی آن کسی که سر چهارراه لوح فشرده موسیقی می‌فروشد، عضو جامعه موسیقی است، نوازندگان دوره گرد و افرادی که در مجلس عروسی ساز می‌زنند هم همه عضو جامعه موسیقی هستند.
وی گفت: زمانی که فردی قصد دارد عضو خانه موسیقی شود، اولین چیزی که از او درخواست می‌کنند این است که چه سابقه و آثاری دارد، در کانادا می‌خواستم عضو اتحادیه موسیقیدانان فیلم شوم، گفتند دفتری ندارند، یک نفر این نهاد را اداره می کند، ۴۵ هزار عضو داشت، فقط به کار حرفه‌ای اهمیت می‌دهند. هنر را قاعده مند کردن بزرگترین انحرافی است که می‌تواند وجود داشته باشد، اگر شما یک سالن تئاتر و یکصد متقاضی داشته باشید، باید به بهترین اثر فرصت اجرا داد، اگر غیر از این باشد باید دموکراسی و حقوق برابر ایجاد کنیم خانه سینمایی درست می‌شود که درصد بالایی از افرادی که عضو آن هستند، در حرفه کار نمی‌کنند و بعد اعلام می‌شود که اینها حق عضویت نمی دهند، در مجمع عمومی هم شرکت نمی‌کنند.
باید به جای وزارت فرهنگ وزارت هنر داشته باشیم
خلعتبری افزود: چه زمانی ارزشیابی آمده یک هنرمند را پیدا بکند و به او ارزش بدهد، اگر قرار است نظارت و هدایت شود و بدترین آن این است که احساس کنیم کسی از ما حمایت کند، چرا حکومت باید از من حمایت کند؟، این وزارت فرهنگ چیست؟ فرهنگ روش زندگی است، ما می‌توانیم وزارت هنر داشته باشیم، حتی وزارت فرهنگ هم اشتباه است، چون فرهنگ نظامی است که مردم اجرا می‌کنند و فرهنگ می‌شود، من اگر چاره داشته باشم، برای کارم از هیچ نهادی اجازه نمی‌گیرم. من به عنوان اهل هنر، سازمان متبوعم را که قرار است جایی باشد برای حمایت نه برای درک من، به رسمیت نمی‌شناسم.
خانه موسیقی در زمینه موسیقی معطل است چون بهترین، معروف‌ترین، پرکارترین انسان‌های موسیقی عضو این خانه نیستندوی با تاکید بر حمایت از حقوق مادی و معنوی انتشار آثار هنری و موسیقایی اظهارداشت: وزارت فرهنگ باید قانون کپی رایت و حمایت از حقوق مادی و معنوی انتشار آثار هنری و موسیقایی را براساس آن چیزی که در دنیا اتفاق می‌افتد، اجرایی و به آن توجه کند. با رعایت این قانون هر صنفی پولدار می‌شود، وقتی پولدار شود، دستش را جلوی دولت دراز نمی‌کند، فعالیت فرهنگی اورجینال می‌شود، یعنی اینکه نوازنده دوره گرد آهنگ‌ها قدیمی می‌خواند یا آثار خودش را اجرا می‌کند.
این آهنگساز گفت: وضع موسیقی بسیار نامناسب است، وزارت فرهنگ کجاست وقتی یک نوجوان ۱۶ ساله در یک شب با تولید و انتشار اثرش در فضای مجازی چندین میلیون بیننده پیدا می‌کند؟، هیچ جای کار نیست، آن نوجوان با یوتیوب و اسپاتیفای به پولش هم رسیده، ما عقبیم، خانه موسیقی در زمینه موسیقی معطل است چون بهترین، معروف‌ترین، پرکارترین انسان‌های موسیقی عضو این خانه نیستند، نیاز ندارند که بیمه باشند خویش فرما می‌شوند، با صندوق اعتباری هنر بیمه می‌شوند، خفت هنرمند است، در همین اجتماع‌ها، همه اتفاق‌ها توسط میانسالان انجام می‌شود و فکر می‌کنیم اگر جوانان بیایند ما کوچک می‌شویم، آنها می گویند که ما از شما گذشتیم.
تشکل صنفی و نظام صنفی باهم فرق می‌کند، فعالان صنفی هنوز نمی‌توانند اینها را از هم تفکیک کنندمهدی کوهیان فیلمساز و فعال صنفی فرهنگ، هنر و رسانه نیز در این نشست گفت: فعلان صنفی در حوزه فرهنگ، هنر و رسانه باید تکلیف خود را روشن کنند که آیا به دنبال تشکل‌های صنفی هستند یا نظام صنفی، چون اینها در قالب حقوق باهم متفاوت است، تشکل صنفی و نظام صنفی باهم فرق می‌کند، فعالان صنفی هنوز نمی‌توانند اینها را از هم تفکیک کنند، ما وقتی از نظام صنفی صحبت می‌کنیم، درباره این صحبت می‌کنیم که هر کس می‌خواهد شغلش یکی از رشته‌های هنری باشد، باید یکسری الزاماتی را بپذیرد، این الزامات، الزامات دولتی، حکومتی و نظارتی نیست، صنف به واسطه اینکه خودش را به مردم پاسخگو می‌داند یکسری الزامات تعیین کرده است.
کوهیان بیان کرد: در حوزه فرهنگ، هنر و رسانه، با یک عقل سلیمی که همه اجزا را کنترل کند، مواجه نیستیم. با تعریف‌های قانون کار به هیچ عنوان نمی‌توان شغل‌های هنری را تعریف کرد، به خاطر اینکه شغل هنری محدود به ساعت و زمان و تعریف‌های قانون کار نمی شود، ما نیاز داریم که مشاغل را تعریف کنیم، دولت برای ما این کار را نمی‌کند و قانون کار این ظرفیت را ندارد.
نشست «خلأها و چالش‌های نظم صنفی» از مجموعه نشست‌های انجمن‌ها و نظام صنفی هنری به همت گروه حقوق خانه اندیشمندان علوم انسانی و با همکاری خانه موسیقی ایران، خانه تئاتر، خانه سینما، خانه هنرمندان ایران، انجمن صنفی کارگردانان تئاتر ایران، موسسه فرهنگی هنری حقوق وهنر، انجمن حقوق شناسی، انجمن علمی ایرانی حقوق اداری، انجمن علمی حقوق کار و تامین اجتماعی ایران، دبیرخانه دائمی حقوق شهروندی، موسسه فرهنگی هنری هفت شهر حق و انجمن علمی فقه و حقوق شهروندی برگزار شد.
منبع
