شاید این مطالب برایتان مفید باشد
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، هنر زبان مشترک دل‌هاست؛ زبانی که نیاز به ترجمه ندارد، مرز نمی‌شناسد و می‌تواند مخاطب خود را، فارغ از رنگ و نژاد، به معنویت و اندیشه متعالی سوق دهد. بی‌جهت نیست که قرآن، این کتاب هدایت بشری، بارها از زیبایی، نظم و هنر در خلقت سخن گفته و حتی آیه به آیه‌اش جلوه‌ای از هنر الهی است. در طول تاریخ، هنرمندان بسیاری تلاش کرده‌اند تا این زیبایی معنوی را در قالب‌های مختلف هنری به تصویر بکشند. از خوشنویسی و تذهیب گرفته تا معماری و نگارگری، هر کدام سهمی در این انتقال پیام نور داشته‌اند.
رضا بدرالسماء، استاد برجسته نگارگری، نقاشی آبرنگ و میناسازی، از جمله هنرمندانی است که سال‌ها از عمر خود را وقف این مسیر کرده است. این هنرمند علاوه بر داشتن افتخاراتی از جشنواره‌های گوناگون و برگزاری نمایشگاه‌های متعدد، در تصویرسازی بیش از 50 کتاب نیز حضور داشته است. مخاطبان زیادی در کشور و حتی از سراسر دنیا از آثار این استاد هنرمند بازدید و آن‌ها را دنبال می‌کنند و کتاب‌هایی از این آثار در کشورهایی همچون روسیه و مصر به چاپ رسیده است.
او در ساخت ضریح و بخش‌هایی از حرم ائمه اطهار (ع) و بزرگانی چون حبیب بن مظاهر و مسلم‌بن عقیل نیز حضور داشته است. بدرالسماء معتقد است که هنر، زبان گفتمان جهانی است؛ زبانی که اگر به درستی فهمیده و به کار گرفته شود، می‌تواند دل‌ها را به حقیقت پیوند دهد. موضوع آثار او اغلب دینی است و ارادت ویژه‌ای به اهل‌بیت(ع)، به‌ویژه پنج‌تن آل‌عبا دارد.
در ماه مبارک رمضان و هم‌زمان با انجام پویش «زندگی با آیه‌ها»، به سراغ رضا بدرالسماء رفتیم؛ هنرمندی که سال‌هاست هنر خود را وقف تجلی مفاهیم قرآنی و آموزه‌های اهل‌بیت(ع) کرده است. گفت‌وگویی صمیمی با او داشتیم تا از زبان این استاد نگارگری بشنویم که چگونه می‌توان با هنر، مخاطب را به سوی معارف الهی و نور قرآن هدایت کرد؛ گفت‌وگویی که می‌تواند چراغ راهی باشد برای آن‌هایی که دل در گرو خلق آثار معنوی دارند.
نگارگری، بازتابی از نظم هستی در خدمت مفاهیم قرآنی
رضا بدرالسماء درباره پیوند هنر نگارگری با آموزه‌های قرآن و مفاهیم دینی می‌گوید: «از همان ابتدا علاقه‌مند بودم که در این مسیر فعالیت کنم. همواره از خداوند می‌خواستم که زمینه‌ای فراهم شود تا بتوانم آثار هنری‌ام را در خدمت قرآن، احادیث و مفاهیم والای اسلامی قرار دهم. برایم مهم بود که نگارگری نه تنها جلوه‌ای بصری داشته باشد، بلکه با جنبه‌های معنوی و الهی نیز پیوندی عمیق برقرار کند.»
او در توضیح ویژگی‌های ذاتی این هنر می‌افزاید: «نگارگری به‌خودی‌خود هنری قدسی است؛ هنری که نهایتاً انسان را به یاد خداوند متعال می‌اندازد. حرکات دورانی و چرخشی که در نگارگری دیده می‌شود، از یک نقطه آغاز شده و به تدریج گسترش می‌یابد و در نهایت، همه عناصر به وحدت و یکپارچگی می‌رسند. این حرکت، تداعی‌گر همان مسیر کثرت به وحدت است؛ مسیری که مخاطب را به یک نقطه مرکزی متصل می‌کند.»
بدرالسماء همچنین با اشاره به ریشه‌های این حرکت در نظام آفرینش می‌گوید: «اساس این ساختار برگرفته از حرکت کلی کواکب و نظام عالم است؛ همان گردشی که در هستی جریان دارد و به‌ویژه شباهت بسیاری با حرکت طواف‌کنندگان خانه خدا دارد. نگارگری، در حقیقت، بازتابی از این حرکت عالم هستی است؛ حرکتی که به‌گونه‌ای نمادین، اتصال موجودات به خالق را به تصویر می‌کشد.»
این هنرمند برجسته، با نگاهی به سیره هنرمندان گذشته، تأکید می‌کند: «در گذشته نیز هنرمندان، با بهره‌گیری از ترکیب‌بندی‌های دقیق، تصویرسازی‌های هنرمندانه و طلاکاری‌های ظریف، آیات قرآن کریم را به زیباترین شکل ممکن تزیین می‌کردند و جلوه‌ای معنوی به آثار خود می‌بخشیدند. این پیوند میان هنر نگارگری و قرآن، نه تنها در کتاب‌آرایی‌های نفیس، بلکه در معماری اسلامی نیز به‌وفور مشاهده می‌شود.»
بدرالسماء درباره ظرفیت‌های این هنر می‌گوید: «نگارگری جایگاهی رفیع و تاثیرگذار در ارتباط با آیات قرآن دارد و این ظرفیت را داراست که به بهترین نحو ممکن در خدمت تبیین مفاهیم الهی قرار گیرد.»
بازگشت به فرهنگ قرآنی با هنر نگارگری
رضا بدرالسماء، استاد هنر نگارگری، درباره چگونگی شکل‌گیری ایده تلفیق خط و آیات قرآن با آثار نگارگری می‌گوید: «اینکه چه شد که به این مسیر آمدیم و ارتباط میان خط و آیات قرآن را با آثار نگارگری برقرار کردیم، تلاشی بود که سعی کردم در آن حالت متفاوتی ایجاد کنم. واقعیت این است که مردم علاقه‌مند هستند تابلوهایی را در منازل خود داشته باشند؛ حال چه به شکل آثار هنری و چه در قالب کتاب یا اشکال دیگر. هدف اصلی این بود که آیات قرآن و احادیث وارد منازل مردم شود و آن‌ها با کمال میل و رغبت، این آثار را بپذیرند. البته مردم ذاتاً علاقمند هستند، اما ترکیب زیبایی نگارگری با آیات قرآن می‌تواند جذابیت بیشتری ایجاد کند و در نهایت، آن پیام قرآنی به مخاطب منتقل شود.»
آغاز مسیر با «بسم‌الله الرحمن الرحیم»
بدرالسماء در ادامه با اشاره به اولین تجربه موفق خود در این زمینه می‌افزاید: «در نخستین کار، آیه مبارکه بسم‌الله الرحمن الرحیم را با تلفیقی از نقوش گل و پرنده طراحی و اجرا کردیم. استقبال بی‌نظیری از همان اثر اولیه صورت گرفت. این استقبال به‌قدری خوب بود که مشوق بنده شد تا کار در این راستا را با جدیت بیشتری ادامه دهم. به لطف خداوند، آثار متعددی پس از آن خلق شد و هر چه پیش رفتیم، هم تنوع کارها بیشتر شد و هم کیفیت آثار بهبود یافت.»
او درباره هدف نهایی خود از این فعالیت‌ها اظهار می‌کند: «امیدوارم نیتی که از ابتدا در ذهن داشتم، محقق شود؛ نیتی که تزیینات منازل ما در همین مسیر معنوی قرار گیرد. دغدغه اصلی این بود که فرهنگ اصیل خودمان را، که فرهنگ قرآن و مکتب تشیع است، دوباره احیا کنیم؛ فرهنگی که ممکن است به دلایلی دستخوش برخی انحرافات شده باشد. ما باید به همان ماهیت اصلی‌مان بازگردیم. ائمه معصومین علیهم‌السلام نیز همین مسیر را طی می‌کردند؛ مسیری که بر محوریت قرآن کریم استوار است. آیات قرآن باید در زندگی ما نقش داشته باشند. ما باید دائماً از قرآن الهام بگیریم و بتوانیم با قرآن زندگی کنیم. هدف، رسیدن به یک سبک زندگی قرآنی است.»
هنر، ابزاری برای فرهنگ‌سازی قرآنی
رضا بدرالسماء درباره تأثیر هنر در ترویج فرهنگ قرآنی چنین توضیح می‌دهد: «با هنر می‌توان به‌خوبی فرهنگ‌سازی کرد. هر چه بتوانیم این ارتباط میان هنر و مفاهیم قرآنی را بهتر برقرار کنیم، موفق‌تر خواهیم بود. در روایات و احادیث نیز بر این موضوع تأکید شده است. به‌عنوان مثال، در روایات داریم که اذان باید با صدای زیبا گفته شود یا آیات قرآن با صدای دلنشین تلاوت شود. بر زیبایی تأکید شده، چرا که خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد. خداوند که خالق زیبایی‌هاست، انسان‌ها را نیز به زیبایی علاقه‌مند آفریده است. اگر بتوانیم این زیبایی را از طریق آثار هنری به مخاطب منتقل کنیم، گامی بزرگ در جهت تحقق زندگی قرآنی برداشته‌ایم.»
بدرالسماء با اشاره به هجمه‌های دشمنان اسلام، تأکید می‌کند: «اسلام، خداوند متعال، ائمه اطهار علیهم‌السلام و آیات قرآن همه و همه زیبا هستند؛ اما متأسفانه دشمنان اسلام تلاش دارند تا چهره‌ای زشت از این دین الهی به نمایش بگذارند. نمونه بارز این تلاش‌ها، ساختن گروه‌های افراطی همچون داعش است که می‌خواهند چهره اسلام را مخدوش کنند. این تبلیغات منفی، به‌ویژه با بهره‌گیری از شبکه‌های مجازی، به‌سرعت گسترش پیدا می‌کند. اما ما نیز باید از همین ابزارها و تکنولوژی‌ها برای نمایش زیبایی‌های اسلام و قرآن بهره ببریم. اگر بتوانیم زیبایی اسلام را در آثار هنری متجلی کنیم و به مخاطبان خود برسانیم، قطعاً در مقابله با این هجمه‌ها مؤثر خواهیم بود.»
ضرورت حضور آیات قرآن در زندگی روزمره مردم
بدرالسماء درباره پویش زندگی با آیه‌ها بیان می‌کند: «هدف از پویش “زندگی با آیه‌ها” این است که آیات قرآن ارتباطی واقعی و مستمر با زندگی روزمره ما برقرار کنند. این آیات باید به‌گونه‌ای وارد فضای زندگی افراد شوند که حتی در منازل مردم، به‌طور دائمی در دید آن‌ها قرار بگیرند و نقش عمیقی در ذهن و زندگی‌شان ایفا کنند. من دوست دارم که این تصاویر زیبا و آیات قرآن در محیط‌های خانوادگی حضور داشته باشند و مردم از آن‌ها بهره‌مند شوند، چرا که این ارتباط معنوی به‌طور مستقیم بر زندگی فرد تأثیر می‌گذارد.»
بدرالسماء در ادامه به لزوم توسعه کاربرد این آثار در سطوح مختلف جامعه اشاره کرده و می‌گوید: « متأسفانه دست من به جایی نمی‌رسد؛ اما هر زمان که مسئولی را می‌بینم، به‌ویژه اگر از حوزه آموزش و پرورش باشد، به آن‌ها پیشنهاد می‌دهم. می‌گویم ما چنین آثاری را تولید کرده‌ایم، بیایید ببینید! اگر در شوراهای‌تان صلاح و مصلحت دیدید، این کارها را انجام دهید. این آثار می‌توانند وارد کتاب‌های درسی شوند؛ حتی به دفاتر دانش‌آموزان بیایند. آن‌ها می‌توانند از این آثار بهره‌مند شوند.»
این هنرمند برجسته با تأکید بر محتوای غنی آثار خود اظهار می‌دارد: «به‌جای اینکه تصاویر تکراری و بعضاً غیرمرتبطی که در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفت، همچنان تکرار شوند، بیاییم تصاویری از نگارگری ایرانی-اسلامی را به‌کار ببریم. تصاویری که برگرفته از آیات قرآن و احادیث هستند. ما سعی کردیم در آثارمان فرهنگ ایثار و شهادت را هم داشته باشیم. در نهایت، این همان مفهوم “زندگی با آیه‌ها” است. خوشبختانه این حرکت اکنون به جریان افتاده و حتی در سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز مطرح شده و برنامه‌هایی در این راستا در حال اجراست.»
او ادامه می‌دهد: «پویش زندگی با آیه‌ها هم اکنون در معرض دید مردم قرار دارد و هدف این است که این آیات نه تنها در ذهن و قلب افراد نقش ببندد، بلکه در زندگی روزمره آن‌ها نیز تجلی پیدا کند. اگر این آیات به‌طور خاص از طریق نگارگری به نمایش گذاشته شوند، تأثیرگذاری آن‌ها به مراتب بیشتر خواهد بود.»
بدرالسماء با ابراز امیدواری نسبت به تثبیت و تداوم این حرکت فرهنگی می‌گوید: «من علاقه‌مندم که این اقدامات حالت دائمی پیدا کنند. حالا ممکن است ما در ماه مبارک رمضان باشیم و در این ایام بیشتر به این کارها و این مطالب پرداخته شود و سعی شود که ان‌شاءالله فرهنگ‌سازی شود. اما انتظار من این است که این موضوع به یک جریان دائمی تبدیل شود. ما باید همواره با آیات قرآن زندگی کنیم و مأنوس باشیم.»
انتهای پیام/
منبع
