شاید این مطالب برایتان مفید باشد
پدیده وارونگی هوا که هر سال اوایل زمستان به سراغ کلانشهرها می‌آمد، امسال خیلی زودتر و تقریبا از میانه پاییز خود را نشان داد.
با تشدید آلودگی هوا که با مشکلات تامین انرژی همراه شد، کمیته اضطرار استان‌ها بارها تصمیم به تعطیلی مدارس و ادارات گرفتند. آخرین باری هم که حکم تعطیلی صادر شد شامگاه جمعه ۲۱ دی‌ماه بود که اعلام شد روز شنبه دانش‌آموزان و کارمندان ادارات دولتی سرکار نروند.
نمی‌توان این واقعیت را کتمان کرد که تعطیلی‌های اخیر به مذاق خیلی از کارمندان و دانش‌آموزان و معلمانشان خوش می‌آید اما درباره تبعات تعطیلی‌های نابهنگام آن قدر گفته‌اند و نوشته‌اند که نمی‌توان از خسارت و هزینه‌هایش چشم پوشید؛ مخصوصا خیلی از والدین نگرانند که با تعطیلی‌های مکرر قرار است چه بلایی بر سر درس و مشق فرزندانشان بیاید.
در این میان، برخی پرسش‌هایی ساده اما اساسی را مطرح می‌کنند نظیر این که آیا مدارس و اداره‌ها در روزهایی که تعطیل اعلام می‌شوند سیستم‌های گرمایشی‌شان را خاموش می‌کنند تا انرژی هدر نرود؟ یا اینکه در روزهای تعطیل اعلام شده، چرا شاهد همچنان شاهد ترافیک در بسیاری از معابر به خصوص معابر خارج شهری هستیم و با این اوضاع آیا هدف کاهش آلودگی و مدیریت مصرف انواع حامل‌های انرژی محقق می‌شود؟ آیا جبران عقب‌ماندگی‌های تحصیلی ممکن است و ده‌ها سوال دیگر در این زمینه.
برای مقابله با اثرات منفی تعطیلی مدارس، دولت باید راهکارهایی همچون بهبود زیرساخت‌های آموزش آنلاین، تهیه برنامه‌های جایگزین برای روزهای تعطیل و تقویت سیستم‌های حمایتی روانی برای دانش‌آموزان و والدین در نظر بگیرد
در کنار این پرسش‌ها که بیشتر متوجه پیامدهای تعطیلی است، برای بسیاری عجیب است چرا کشوری با بزرگ‌ترین منابع گازی و نفتی جهان که گفته می‌شد تبدیل به هاب (قطب) برق منطقه خواهد شد، مجبور می‌شود دست به قطع برق واحدهای تولیدی بزند تا اجاق و چراغ منازل شهروندانش خاموش نماند.
از سوی دیگر، برخی رسانه‌ها و کارشناسان به برآورد هزینه‌های این تعطیلی‌های اجباری پرداخته‌اند.
برآوردهای مختلف درباره هزینه تعطیلی‌های اجباری
طبق گزارش‌های موجود، تعطیلی‌های مکرر و برنامه‌ریزی نشده می‌تواند به‌طور مستقیم به کاهش تولید ناخالص داخلی (GDP) منجر شود. این کاهش تولید در حالی است که دولت در تلاش است تا از تنگناهای اقتصادی خارج شود و رشد اقتصادی ۸ درصدی را بر مبنای برنامه هفتم توسعه محقق سازد.
بخش‌های صنعتی و تولیدی کشور برای حفظ روند تولید نیاز به کارکرد بدون وقفه دارند اما تعطیلی‌ها می‌تواند به کاهش ظرفیت تولید، افزایش هزینه‌های ثابت و تأخیر در تحویل سفارشات منجر شود؛ به‌ویژه برای کارخانه‌های کوچک و متوسط که حاشیه سود کمی دارند، تعطیلی‌ها ممکن است باعث کاهش درآمد، کاهش صادرات و حتی از دست دادن سهم بازار شود.
به گزارش «همشهری آنلاین» در ۲۶ دی‌ماه، هر روز تعطیلی دولت حدود ۷۶۰۰ میلیارد تومان از تولید ناخالص داخلی می‌کاهد و این تنها مربوط به تعطیلی ادارات دولتی است، بدون احتساب زیان‌های ناشی از قطعی برق و گاز به صنایع. تعطیلی برخی بخش‌ها مانند مدارس و ادارات، علاوه بر اختلال در زندگی شهروندان، فشارهای اقتصادی زیادی به اقشار مختلف جامعه وارد می‌آورد. زیان روزانه تعطیلی برای صنایع، از جمله فولاد، به میلیاردها تومان می‌رسد. همچنین، هزینه‌های تعطیلی دولت از محل مالیات مردم تأمین می‌شود، اما بخش‌های مختلف جامعه که از تعطیلی بهره‌مند نمی‌شوند، مجبورند هزینه‌های این تعطیلی را بپردازند.
به ادعای دیگر رسانه اصولگرا، تعطیلی‌ها ۲۸۰ میلیون دلار روزانه به اقتصاد کشور ضرر وارد می‌کند. با نرخ تقریبی دلار ۸۰ هزار تومانی هر روز تعطیلی حدود ۲۲ هزار میلیارد تومان ضرر برای اقتصاد ایران است.
در این میان، برخی روی برآورد خساراتی متمرکز شده‌اند که بر اثر بی‌برقی متوجه صنایع است. به عنوان مثال رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق اصفهان اواسط ماه گذشته گفته «با نرخ دلار ۶۵ هزار تومانی که نرخ ارز موثر است، میزان خسارت واردشده به صنعت استان اصفهان برابر با ۲ میلیارد دلار و خسارت وارده به صنایع کل کشور ناشی از ناترازی برق ۲۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.» در میان عدد و رقم‌های متفاوتی که در این زمینه ذکر می‌شود نماینده مردم کرج هم شهریورماه امسال اظهار داشته «خسارت قطعی برق به صنعت کشور حداقل ۸ میلیارد دلار است.»
به ادعای برخی رسانه‌ها، تعطیلی‌ها ۲۸۰ میلیون دلار روزانه به اقتصاد کشور ضرر وارد می‌کند. با نرخ تقریبی دلار ۸۰ هزار تومانی هر روز تعطیلی حدود ۲۲ هزار میلیارد تومان ضرر برای اقتصاد ایران است
به نوشته روزنامه «اطلاعات» در ۲۹ آذر ۱۴۰۳، این تعطیلی‌ها ۸۸ درصد از اقتصاد کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ حتی اگر بانک‌ها باز باشند و شاخص بورس صعودی باشد. آلودگی هوا و ناترازی انرژی موجب کاهش تولید، افزایش هزینه‌ها، و اختلال در بهره‌وری می‌شود، به‌ویژه در صنایع که مجبور به توقف فعالیت خود می‌شوند. تعطیلی‌های مکرر همچنین به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و افزایش استرس اجتماعی منجر می‌شود.
تراکنش‌های بانکی زیر تیغ تعطیلی
تعطیلی‌های اضطراری همچنین می‌توانند تأثیرات منفی بر بخش مالی و بانکی کشور داشته باشند. کاهش فعالیت‌های تجاری و اقتصادی ممکن است باعث کاهش درآمدهای مالیاتی و تسویه بدهی‌های بانکی شود. در نتیجه، بانک‌ها ممکن است با مشکلات نقدینگی مواجه شوند و این وضعیت به‌طور غیرمستقیم بر شرایط اقتصادی و سیستم مالی کشور تأثیر بگذارد. همچنین این وضعیت ممکن است بر اعتماد عمومی به نظام مالی تأثیر منفی بگذارد و در نهایت منجر به کاهش سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های اقتصادی شود.
خبرگزاری «تسنیم» در ۲۷ آذر ۱۴۰۳ در گزارشی به بررسی اثرات منفی تعطیلی بانک‌ها پرداخته و نوشته است: تعطیلی بانک‌ها در شرایطی که شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی نیاز به انجام تراکنش‌های مالی، پرداخت حقوق پرسنل و تأمین نقدینگی دارند، موجب ایجاد اختلال در جریان مالی و اقتصادی کشور شده است. فعالان اقتصادی از جمله اعضای اتاق بازرگانی ایران، تعطیلی بانک‌ها را در روزهای پایانی ماه که موعد پرداخت حقوق و دستمزد است، یک بحران جدی برای بخش خصوصی می‌دانند.
در ادامه گزارش تسنیم آمده است: بسیاری از صاحبان کسب‌وکارها که به تسهیلات بانکی برای پرداخت حقوق کارکنان خود نیاز دارند، در نتیجه تعطیلی بانک‌ها با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده‌اند. علاوه بر این، بخش لجستیک و انبارداری نیز دچار خسارت شده است چرا که جریان پولی بین تأمین‌کنندگان و سفارش‌دهندگان متوقف شده است. آمارهای غیررسمی نشان می‌دهند که تعطیلی بانک‌ها حتی در روزهای پنجشنبه می‌تواند خسارت سالانه‌ای بین ۵ تا ۸ میلیارد دلار به اقتصاد ایران وارد کند.
گزارش «دنیای اقتصاد» در دهم آذر ماه ۱۴۰۳ هم می‌گوید: تعطیلی بانک‌ها به دلیل بحران آلودگی هوا و ناترازی انرژی باعث تأخیر در پرداخت وام‌های مسکن و تسهیلات تکلیفی شده است. این تأخیرها فشار اقتصادی زیادی به مردم وارد کرده و برای برخی از وام‌گیرندگان به معنای توقف پروژه‌های نیمه‌تمام و افزایش بدهی‌ها به دلیل جرایم دیرکرد است. برای کسانی که هنوز در مراحل اولیه درخواست وام هستند، این وضعیت باعث بلاتکلیفی و اختلال در برنامه‌ریزی مالی شده است. تعطیلی بانک‌ها همچنین فشار زیادی بر سیستم بانکی وارد کرده و اعتماد عمومی به آن را کاهش داده است.
پیامدهایی که کمتر به چشم می‌آیند
به گزارش ایرنا، تعطیلی‌های مکرر و به‌ویژه تعطیلی‌های ناخواسته به دلیل آلودگی هوا و بحران‌های انرژی می‌تواند به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران منجر شود. بازارها و صنایع تولیدی با دیدگاه منفی به پایداری اقتصادی کشور نگاه خواهند کرد و این وضع می‌تواند تأثیرات منفی بر جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی داشته باشد. سرمایه‌گذاران به‌ویژه در شرایط عدم ثبات اقتصادی، تمایلی به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بلندمدت نخواهند داشت، که این خود ممکن است رشد اقتصادی و توسعه صنایع مختلف را کُند سازد.
تعطیلی‌های عمومی همچنین، می‌تواند به صنعت گردشگری آسیب بزند. تعطیلی‌ها باعث کاهش سفرهای داخلی و خارجی می‌شود و از آنجایی که صنعت گردشگری به‌طور مستقیم با جابجایی افراد، خدمات هتلی، حمل و نقل و بسیاری از بخش‌های دیگر در ارتباط است، تعطیلی‌ها می‌تواند کاهش درآمدهای حاصل از این صنعت را به دنبال آورد.
به گفته یک کارشناس مسائل آموزشی، در ایران روزهای آموزشی به طور متوسط به ۱۵۰ روز رسیده، در حالی که باید حداقل ۲۰۰ روز باشد
این کاهش درآمد ممکن است باعث اخراج کارکنان و تعطیلی برخی از شرکت‌ها و هتل‌ها شود. به گزارش رسانه‌ها، مطالعات در زمینه تعطیلات و اثرات آن بر صنعت گردشگری نشان می‌دهد تعطیلات در ایران مشکلات فراوانی را به همراه دارد. جوامع محلی که مقصد گردشگری هستند، نیز با مشکلاتی نظیر افزایش هزینه‌های مایحتاج روزانه و ازدحام در زندگی روزمره روبه‌رو می‌شوند. همچنین، بخش اقتصادی کشور نیز از این وضعیت آسیب می‌بیند، چرا که ترافیک، آسیب به جاذبه‌ها، تصادفات جاده‌ای و هدر رفت انرژی باعث ضررهای مالی و اجتماعی می‌شود.
این در حالی است که نتایج یک پژوهش با عنوان «نقش سامان‌دهی تعطیلات در توسعه گردشگری» که در «پنجمین کنفرانس بین المللی مدیریت، گردشگری و تکنولوژی» در سال ۱۴۰۱ ارائه شده تصریح می‌دارد نیاز جدی به توزیع متعادل‌تر تعطیلات در تقویم کشور داریم؛ توزیع مناسبی که می‌تواند اثرات مثبتی بسیاری روی صنعت گردشگری داشته باشد.
کاهش بهره‌وری نیروی کار از دیگر موضوعاتی است که در ارتباط با تعطیلی‌های اضطراری مطرح شده است؛ به گزارش ایرنا، تعطیلی‌ها به کاهش بهره‌وری نیروی کار می‌انجامد. تعطیلی‌ها باعث توقف تولید و در نتیجه بیکار شدن بسیاری از کارکنان می‌شود. در برخی مواقع، کارکنان ممکن است مجبور به اضافه‌کاری برای جبران تأخیرها شوند که خود می‌تواند افزایش فشار بر نیروی کار و کاهش کارایی در بلندمدت را به همراه آورد. همچنین، تعطیلات مکرر می‌تواند بر روحیه کارکنان تأثیر منفی بگذارد و انگیزه آنها را برای بازگشت به کار پس از تعطیلات کاهش دهد.
نگرانی‌های آموزشی
تعطیلی مدارس به‌ویژه در شرایط آلودگی هوا، یک بحران دوگانه را برای سیستم آموزشی و اجتماعی ایجاد می‌کند. این بحران نه تنها به روند آموزشی آسیب می‌زند بلکه تبعات روانی و اجتماعی نیز به همراه دارد که می‌تواند تأثیرات منفی بلندمدتی داشته باشد.
تعطیلی مدارس در مقاطع حساس تحصیلی می‌تواند منجر به از دست رفتن روزهای آموزشی و افت تحصیلی دانش‌آموزان شود. این مساله به‌ویژه در مقاطع ابتدایی و دبیرستان که پایه‌های اصلی تحصیل و آمادگی برای آینده تحصیلی و شغلی دانش‌آموزان بنا می‌شود، تأثیر بیشتری دارد. دانش‌آموزانی که روزهای آموزشی زیادی را از دست می‌دهند، در تلاش برای جبران این خلاء تحصیلی با فشار زیادی روبه‌رو می‌شوند. این فشار نه تنها باعث استرس شدید می‌شود بلکه احتمال افت تحصیلی و کاهش کیفیت یادگیری را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
پایگاه خبری «انتخاب» اخیرا در گفت‌وگو با «محمدرضا نیک‌نژاد» کارشناس آموزش، به مساله تعطیلی مدارس و تاثیرات آن بر کیفیت آموزش در ایران پرداخته است: «تعطیلات مکرر، به خصوص در مقطع دبستان، تاثیرات منفی درازمدتی به دنبال دارد». وی تاکید کرده که محتوای آموزشی تحت فشار زمان، با سرعت بیشتری تدریس می‌شود و این باعث کاهش کیفیت آموزش می‌شود. نیک‌نژاد به مقایسه وضعیت تعطیلی‌ها در ایران با کشورهای پیشرفته، به ویژه فنلاند، پرداخته است: «در این کشورها، حتی در مناطق سرد و برفی، مدارس تعطیل نمی‌شوند و تعطیلات به صورت سازماندهی شده است.» نیک‌نژاد اشاره داشته که در ایران روزهای آموزشی به طور متوسط به ۱۵۰ روز رسیده است، در حالی که باید حداقل ۲۰۰ روز باشد.
افزون بر این روزنامه «فرهیختگان» در گزارشی که روز ۲۷ دی ۱۴۰۳ منتشر کرد، از تعطیلی‌های مدارس در ماه‌های اخیر اینچنین انتقاد کرده است: این تعطیلی‌ها به ویژه برای مقطع متوسطه دوم که در آستانه امتحانات نهایی و پذیرش دانشگاه‌ها قرار دارند، مشکلات عدیده‌ای را به وجود آورده است. یکی از دغدغه‌های اصلی دانش‌آموزان، اعلام دیرهنگام تعطیلی‌ها و ابهام در شیوه برگزاری امتحانات و تاریخ‌های آن بوده است. این عدم شفافیت به ایجاد استرس و نگرانی‌های بیشتر برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان انجامیده است.
این روزنامه در ادامه به چالش‌های آموزش غیرحضوری پرداخته و نوشته است: آموزش غیرحضوری نتواسته است جایگزین مناسبی برای کلاس‌های حضوری باشد و به وضوح بر کیفیت یادگیری دانش‌آموزان تأثیر منفی گذاشته است. از سویی دیگر، معلمان نیز به دلیل محدودیت‌های این روش، در انتقال مفاهیم و ارزیابی‌های دقیق عملکرد دانش‌آموزان دچار مشکلات زیادی هستند.
روزنامه «جوان» هم اواخر ماه گذشته در گزارش انتقادی خود به نقل از «نرگس ملک‌زاده» کارشناس آموزش درباره کیفیت پایین آموزش آنلاین آورده است: «با وجود وعده‌های مسئولان برای برگزاری کلاس‌های آنلاین در ایام تعطیل، کیفیت آموزش به دلیل مشکلات فنی و ترافیک بالا در پلتفرم‌هایی مانند شاد بسیار پایین است.»
چه باید کرد؟
همچنان که اشاره شد، بحران ناترازی انرژی و آلودگی هوا نه تنها به تعطیلی‌های اضطراری منجر شده، بلکه تأثیرات منفی گسترده‌ای بر بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و آموزشی کشور داشته است. تعطیلی‌های مکرر به کاهش بهره‌وری، اختلال در روند آموزشی، فشارهای روانی و اقتصادی برای خانواده‌ها و کاهش کیفیت زندگی منجر شده است.
برای کاهش اثرات منفی تعطیلی‌ها به ویژه در شرایط آلودگی هوا و ناترازی انرژی، در میان انتقادات مطرح شده، پیشنهاداتی هم به چشم می‌خورد از جمله:
– دولت باید با اتخاذ تدابیر پایدار در مدیریت انرژی، کاهش آلودگی هوا و بهبود زیرساخت‌های صنعتی، از وقوع چنین بحران‌هایی جلوگیری کند. در این راستا، اصلاحات ساختاری و بهبود مدیریت منابع انرژی به‌عنوان یک اولویت ضروری در سیاست‌های اقتصادی کشور باید مورد توجه قرار گیرد.
– دولت باید با اتخاذ تدابیر بلندمدت و زیرساختی، به جای واکنش‌های مقطعی، به حل ریشه‌ای مشکلات زیست‌محیطی و انرژی بپردازد. در این راستا، توسعه فناوری‌های پاک، بهبود سیستم حمل‌ونقل عمومی و ارتقای زیرساخت‌های انرژی از اولویت‌های اساسی است.
– برای مقابله با اثرات منفی تعطیلی مدارس، دولت باید راهکارهایی همچون بهبود زیرساخت‌های آموزش آنلاین، تهیه برنامه‌های جایگزین برای روزهای تعطیل و تقویت سیستم‌های حمایتی روانی برای دانش‌آموزان و والدین در نظر بگیرد.
– تعطیلی‌های مکرر مدارس و دیگر نهادها در پی آلودگی هوا، به‌نوعی نشان‌دهنده ضعف در سیاست‌های زیست‌محیطی و عدم اجرای تدابیر لازم برای کاهش آلودگی است. در صورتی که دولت به‌طور جدی به حل مسائل زیست‌محیطی و آلودگی هوا نپردازد، تعطیلی مدارس و سایر نهادها در آینده به یک روند عادی تبدیل خواهد شد که تبعات سنگینی برای سیستم آموزشی و سلامت عمومی خواهد داشت.
– سرمایه‌گذاری در منابع انرژی تجدیدپذیر می‌تواند راهکاری مؤثر برای مقابله با این بحران باشد.
– جوامع محلی می‌توانند نقش مؤثری در مدیریت بحران‌ها ایفا کنند، از طریق اطلاع‌رسانی به موقع و همکاری در برنامه‌های مدیریت بحران. این امر می‌تواند به کاهش فشار بر اقتصاد محلی و کاهش مشکلات اجتماعی ناشی از تعطیلی‌ها کمک کند.
– دولت باید برنامه‌های حمایتی برای صنایع به‌ویژه کارخانه‌ها و بنگاه‌های کوچک و متوسط ایجاد کند تا از آسیب‌های اقتصادی ناشی از تعطیلی‌ها جلوگیری شود. این می‌تواند شامل حمایت مالی و تسهیلات برای جبران خسارت‌ها باشد.
منبع
