شاید این مطالب برایتان مفید باشد
به گزارش روز سه‌شنبه ایرنا، سالی که گذشت در روسیه به نام خانواده نامگذاری شده بود تا برون‌داد نگاه متفاوت روس‌ها با غرب در این حوزه اجتماعی نیز باشد.
در این سال، «ولادیمیر پوتین» برای پنجمین بار رئیس‌جمهور روسیه شد و تغییرات و جابجایی‌هایی در مدیران ارشد این کشور صورت گرفت.
سال ۲۰۲۴ همچنین با وقایع تلخ و شیرین برای این کشور همراه بود؛ روس‌ها که از اسفند ۱۴۰۰ در انتقاد به بی‌توجهی غرب به نگرانی‌های امنیتی‌شان از جمله گسترش ناتو به اوکراین، «عملیات نظامی ویژه» در این کشور آغاز کردند، درگیر و دار جنگ نظامی از یک سو و جنگ اقتصادی و دیگر عرصه‌ها از سوی دیگر قرار دارند.
در سالی که گذشت، عملیات نظامی ویژه روسیه در اوکراین ادامه یافت و روس‌ها به سرعت قابل توجهی در پیشروی دست یافتند. در این میان، اوکراین برای نخستین بار در این رویارویی نظامی، بخشی از سرزمین روسیه در کورسک را تصرف کرد که به گستره جبهه‌های نبرد افزود. علاوه بر این، روس‌ها در واکنش به مجوز غرب برای شلیک موشک‌های دوربرد به عمق خاک روسیه، موشک جدید «اورشنیک» با قدرت تخریبی بالا را رونمایی کردند.
آنچه در پی می‌آید، مروری بر مهمترین وقایع روسیه در سال ۲۰۲۴ است.
پوتین برای پنجمین بار رئیس‌جمهور روسیه شد
رأی‌گیری سراسری انتخابات هشتمین دوره ریاست‌جمهوری روسیه برای نخستین بار به مدت سه روز (۲۵ تا ۲۷ اسفندماه ۱۴۰۲) انجام شد. بنا بر اعلام کمیسیون مرکزی انتخابات روسیه، ولادیمیر پوتین ۸۷.۲۸ درصد آرا را در این انتخابات به دست آورد و برای پنجمین بار، رئیس‌جمهور روسیه شد. وی ۱۸ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ در کاخ کرملین، سوگند ادا کرد.
میخائیل میشوستین که از ژانویه ۲۰۲۰ در دولت قبل پوتین تا پایان کار آن، مسئولیت نخست‌وزیری را برعهده داشت، یک روز پس از تأیید حکم جدید نخست‌وزیری خود در دوما، فهرست اسامی معاونان خود و وزیران فدرال در بخش‌های مختلف به جز وزارتخانه‌های حوزه امنیتی، نظامی و امور خارجه را به این مجلس نمایندگان معرفی کرد. بدین ترتیب با حضور برخی چهره‌های جدید به ویژه از مناطق روسیه، در کابینه تغییراتی ایجاد شد.
وزارتخانه‌های امنیتی، نظامی و امور خارجه روسیه که معرفی گزینه‌های پیشنهادی تصدی مسئولیت آنها طبق قانون بر عهده رئیس‌جمهوری این کشور است، شامگاه یکشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ سکانداران خود را شناختند که در میان آنها، انتصاب یک اقتصاددان به عنوان وزیر دفاع از نکات جالب توجه بود.
تداوم عملیات نظامی در اوکراین
عملیات نظامی ویژه روسیه که با دستور رئیس‌جمهور این کشور و در پی نادیده گرفتن نگرانی‌های امنیتی مسکو از سوی غرب، از فوریه ۲۰۲۲ (اسفند ۱۴۰۰) آغاز شده است، در سال ۲۰۲۴ نیز ادامه یافت تا بارقه‌های امید به مذاکره و پایان درگیری به سال ۲۰۲۵ موکول شود.
حدود ۳۰ ماه پس از آغاز عملیات نظامی ویژه روسیه، نیروهای اوکراینی روز سه‌شنبه ۶ اوت (۱۶ مرداد ۱۴۰۳) با عبور از مرز روسیه وارد خاک این کشور شدند و منطقه «کورسک» روسیه را هدف حمله گسترده قرار دادند.
رئیس جمهور روسیه ۱۷ مرداد حمله اوکراین به زیرساخت‌های غیرنظامی در کورسک را محکوم کرد و آن را اقدام تحریک‌آمیز بزرگ خواند.
ولودمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین نیز ۱۴ شهریورماه در یک گفت‌وگوی خبری اعلام کرد که کشورش مناطق تصرف شده از خاک روسیه را حفظ خواهد کرد و آن را بخشی از طرح پیروزی خود برای پایان جنگ دانست.
سال ۲۰۲۴ در حالی پایان یافت که نبرد روس‌ها برای بازپس‌گیری مناطقی از کورسک همزمان با عملیات نظامی در اوکراین ادامه دارد.
به گفته برخی تحلیلگران نظامی غربی، نیروهای روسیه در اوکراین با سرعتی بسیار بیشتر از زمان آغاز جنگ در حال پیشروی هستند و تنها در یک ماه، مساحتی به اندازه نصف شهر لندن را تصرف کرده اند.
رئیس جمهور روسیه در ارزیابی نتایج سال ۲۰۲۴ با بیان اینکه نیروهای روسیه با قاطعیت، ابتکار راهبردی را در امتداد خط مقدم نبرد حفظ می کنند، گفت: سال ۲۰۲۴ از نظر دستیابی به اهداف عملیات نظامی ویژه، به یک سال برجسته تبدیل شد همچنانکه در این سال، روسیه ۱۸۹ شهرک را آزاد کرد.
به گفته بلوسف وزیر دفاع روسیه، از ابتدای این عملیات در اسفند ۱۴۰۰ تاکنون تقریبا یک میلیون نفر از نیروهای مسلح کی‌یف کشته یا مجروح شده‌اند.
از سوی دیگر، چراغ سبز غرب به اوکراین برای استفاده از موشک‌های دوربرد جهت حمله به خاک روسیه و اقدام کی‌یف در این زمینه با رونمایی مسکو از سلاح جدید خود پاسخ داده شد.
روسیه نخستین بار اول آذرماه ۱۴۰۳ از شلیک موشک اورشنیک خبر داد. رئیس جمهور روسیه در آن زمان با اشاره به استفاده اوکراین از سلاح‌های دوربرد غربی، گفت: در واکنش به این اقدام کی‌یف، ارتش روسیه در حمله‌ای ترکیبی با استفاده از یکی از جدیدترین سامانه‌های موشکی میان‌برد خود یکی از تاسیسات دفاعی – صنعتی اوکراین را هدف قرار داد.
به گفته پوتین، دمای عناصر ضربه زننده این موشک به چهار هزار درجه می‌رسد و قادر است که به اجسام بسیار محافظت شده که در اعماق زیاد زمین قرار دارند نیز برخورد کند. وی ادامه داد: هر چیزی که در مرکز انفجار است به ذرات بنیادی تقسیم شده و به گرد و غبار تبدیل می شود.
با نزدیک شدن به پایان سال ۲۰۲۴ میلادی و آغاز به کار دونالد ترامپ رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، رفت و آمدهای دیپلماتیک با هدف یافتن راه حلی برای پایان مناقشه اوکراین شتاب گرفته است.
پیش از این، رئیس‌جمهور روسیه در گفت و گوی زنده با مردم و خبرنگاران گفت: روسیه به آتش بس در درگیری اوکراین نیاز ندارد، بلکه به صلحی پایدار با تضمین های امنیتی برای این کشور و شهروندانش نیاز دارد.
پوتین افزود: یک دوره طولانی آتش بس به اوکراین اجازه می دهد تا نیروهای خود را دوباره آموزش دهد.
رئیس‌جمهور روسیه در مورد احتمال آتش بس کوتاه مدت گفت: ویکتور اوربان نخست وزیر مجارستان چنین پیشنهادی را ارائه کرده است. به گفته پوتین، وی به اوربان توصیه کرد ابتدا به کی‌یف برگردند، زیرا مسکو حداقل سه بار در گذشته با طرح‌های مشابه موافقت کرده بود که این طرح‌ها سپس توسط اوکراین رد شد.
سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه نیز پنجم دی‌ماه ۱۴۰۳ در مصاحبه با برنامه “۶۰ دقیقه” شبکه اول تلویزیون روسیه گفت: گزینه آتش بس برای ما مناسب نیست؛ ما به توافقات قابل اعتماد و الزام آور قانونی نیاز داریم که با هدف از بین بردن علل اصلی درگیری باشد از جمله امنیت عمومی در اروپا، گسترش ناتو و البته، حقوق افرادی که در این منطقه زندگی می‌کنند و سرزمین‌هایی که به نفع اتحاد مجدد با روسیه صحبت کرده‌اند.
روسیه در مصاف اقتصادی
روسیه در سال ۲۰۲۴، علاوه بر رویارویی با غرب در عرصه نظامی، برای سومین سال پیاپی با تحریم‌های فزاینده این کشورها روبرو بود.
بسته های تحریمی متعددی که در سال ۲۰۲۴ در اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا، کانادا، بریتانیا و سایر کشورها به تصویب رسید، شمار بیشتری از موسسات مالی و بورس مسکو و همچنین صدها شرکت در روسیه مرتبط با بخش دفاعی و سایر بخش های کلیدی اقتصاد را در لیست سیاه قرار داد. این موضوع سبب شد که روس‌ها، تقویت تجارت با شرق را در غیاب غرب در دستور کار قرار دهند.
این تحریم‌ها، دامنه گازپروم بانک که از طریق آن، پرداخت‌های مربوط به درآمد روسیه از منبع صادرات گاز به کشورهای اروپایی انجام می‌شد، را نیز در بر گرفت و در نهایت،ارز صادراتی کمتری به این کشور واریز شد تا نهایتا روبل واحد پولی روسیه در اوایل آگوست ۲۰۲۴ شروع به تضعیف کرد و در کمتر از چهار ماه، نرخ ارز تقریباً یک چهارم کاهش یافت.
هرچند برخی مقامات دولت روسیه، افزایش نرخ ارز را گامی به نفع صادرکنندگان توصیف کردند اما اجازه ندادند که نرخ روبل به ۱۲۰ واحد در ازای هر دلار ( شرایطی که در بهار ۲۰۲۲ و پس از اعمال تحریم‌های ضدروسی به دنبال آغاز عملیات نظامی در اوکراین به وجود آمد)، برسد و در شب سال نو میلادی، اوضاع بازار ارز را بهبود بخشیدند.
سخنان رئیس‌جمهور روسیه از روند رشد شاخص‌های اقتصادی این کشور با وجود شرایط تحریم جالب توجه است. از آن جمله پوتین در گفت و گوی زنده سالانه خود با مردم و خبرنگاران با بیان اینکه طی دو سال، رشد اقتصادی روسیه به حدود هشت درصد رسید، پیش‌بینی کرد: در سال ۲۰۲۵ رشد تولید ناخالص داخلی روسیه به دو تا دو و نیم درصد خواهد رسید.
وی افزود: نرخ بیکاری در این کشور هم‌اینک به پایین ترین حد یعنی ۲.۳ درصد رسیده است.
وی با بیان اینکه غرب به خاطر ترس از رقابت، اقدام به به اعمال تحریم علیه روسیه می کند، اظهار داشت: افزایش قیمت ها در روسیه با دلایل عینی از جمله عدم همسویی عرضه با تقاضا و پیامدهای تحریم ها و محدودیت های اعمال شده علیه فدراسیون روسیه مرتبط است. پوتین خاطرنشان کرد: تحریم ها بر افزایش قیمت ها در روسیه تاثیر می گذارد، اما کاستی هایی هم از سوی مسئولان وجود دارد.
وی ادامه داد: تعدادی از کارشناسان معتقدند بانک مرکزی می توانست زودتر از ابزارهای غیر مرتبط با افزایش نرخ کالاهای کلیدی در اقتصاد استفاده کند.
وی به شهروندان روس اطمینان داد که دولت این کشور به طور مؤثر و رضایت بخش به آینده این کشور فکر می‌کند.
معاون نخست‌وزیر روسیه در آستانه پایان قرارداد ترانزیت گاز صادراتی این کشور از مسیر اوکراین به دنبال عدم توافق کی‌یف با تمدید این قرارداد به شبکه تلویزیونی روسیه ۲۴ گفت: آماده ادامه صادرات گاز به اروپا از طریق مسیرهای مختلف دیگر هستیم.
الکساندر نواک افزود: روسیه آماده است تا از طریق چند مسیر و نه تنها از راه ترانزیت از طریق اوکراین به ارسال گاز به اروپا ادامه دهد؛ البته امروز این موضوع محقق نشده است، اگر چه اروپایی‌ها به این موضوع علاقه‌مند هستند. این سخنان معاون نخست‌وزیر روسیه در پی سفر غیرمنتظره نخست‌وزیر اسلواکی به مسکو و دیدار وی با پوتین درباره مسائل مختلف از جمله انرژی مطرح شد.
قرارداد ترانزیت گاز روسیه به اروپا از طریق خاک اوکراین که در سال ۲۰۱۹ منعقد شد در ۳۱ دسامبر ۲۰۲۴ برابر با ۱۱ دی ۱۴۰۳ به پایان می رسد. کی‌یف اعلام کرده است که این قرارداد را تمدید نخواهد کرد.غرب در ادامه مصاف همه‌جانبه با مسکو به هشدارهای روسیه توجهی نکرد و در آخرین ماه سال ۲۰۲۴، کی‌یف اولین قسط از وام وعده داده شده غرب از محل اموال مسدود شده روسیه را دریافت کرد.
پسکوف سخنگوی کرملین در واکنش به این اقدام گفت: دارایی‌های فدراسیون روسیه به صورت غیرقانونی (در غرب) مسدود شده‌اند و انتقال وجوه آنها به اوکراین، مصداق دزدی است.
رویارویی غرب و روسیه در سال ۲۰۲۴ به عرصه‌های نظامی و اقتصادی محدود نماند. در این سال، پاریس پایتخت فرانسه میزبان المپیک و پارالمپیک بود که ورزشکاران روس تنها قادر بودند با پرچم بی‌طرف در این رویداد مهم بین‌المللی شرکت کنند.
تقویت صدای جنوب جهان
کشور روسیه به عنوان رئیس دوره ای گروه بریکس در سال ۲۰۲۴ حدود ۲۵۰ رویداد را در این چارچوب برنامه‌ریزی و اجرا کرد. مهمترین رویداد، اجلاس سران گروه بریکس است که اول تا سوم آبان ۱۴۰۳ در کازان روسیه برگزار شد.
تقویت چندجانبه گرایی برای توسعه و امنیت عادلانه جهانی، موضوع اصلی اجلاس سران بریکس در روز چهارشنبه دوم آبان ۱۴۰۳ بود، رویدادی که برای نخستین بار اعضای جدید بریکس یعنی جمهوری اسلامی ایران، مصر، اتیوپی و امارات متحده عربی نیز به صورت رسمی در آن حضور داشتند و بدین ترتیب، کازان مرکز تاتارستان روسیه میزبان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران بود، جایی که برای دومین بار پس از ترکمنستان، دکتر مسعود پزشکیان و ولادیمیر پوتین با یکدیگر دیدار کردند.
رئیس جمهور روسیه در این اجلاس گفت: به دنبال تقویت اقتدار بریکس، افزایش نقش‌آفرینی در عرصه بین‌المللی و تمرکز بر حل مسائل فوریتی جهانی و منطقه‌ای بوده‌ایم.
روز پنجشنبه سوم آبان نیز سران کشورهای دوست بریکس در نشستی موسوم به بریکس پلاس گردهم آمدند و به طرح درخواست‌های خود برای پیوستن به روند کاری بریکس پرداختند. اما این بار بریکس تصمیم گرفته بود به جای پذیرش عضو اصلی، به تعیین دسته شرکا اقدام کند که بر اساس آن شماری از کشورها از ابتدای سال ۲۰۲۵ این وضعیت را پیدا می‌کنند.
رهبران کشورهای عضو گروه «بریکس» در بیانیه نهایی اجلاس سران این اتحاد، با محکوم کردن حمله رژیم صهیونیستی به کنسولگری سفارت ایران در سوریه، بر لزوم برقراری «آتش‌بس فوری، جامع و دائمی» در غزه تاکید کردند.
سران کشورهای عضو گروه بریکس در این بیانیه ضمن محکومیت تحریم‌های یکجانبه، «بر لزوم اصلاح ساختار مالی بین‌المللی کنونی برای رویارویی با چالش‌های مالی جهانی از جمله حکمرانی اقتصادی جهانی به منظور جامع‌تر و عادلانه‌ترکردن ساختار مالی بین‌المللی» تاکید کردند.
این بیانیه با واکنش‌هایی در غرب همراه بود. از آن جمله پیتر استانو سخنگوی سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا در اظهاراتی که نشان‌دهنده خشم مقام‌های اروپایی از دستاوردهای اجلاس سران بریکس بود، تحریم‌های این اتحادیه را که در فرازهایی از بیانیه پایانی اجلاس، نامشروع توصیف شده است، قانونی و لازم‌الاجرا خواند و مدعی شد که «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه با «سوءاستفاده» از ریاست دوره این کشور بر گروه بریکس تلاش کرد تا مسکو را از انزوای جهانی خارج کند.
سخنان ترامپ، ابعاد دیگری از تأثیرگذاری حرکت بریکس برای ایجاد سازوکار عادلانه در نظام بین الملل به ویژه در عرصه مالی و اقتصادی را آشکار کرد، آنجا که رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، کشورهای عضو بریکس را در صورت ایجاد ارز معاملاتی جدید، به درنظرگرفتن تعرفه ۱۰۰ درصدی تهدید کرد.
رئیس‌جمهور روسیه در واکنش به این سخنان گفت: چهار سال از حضور رئیس جمهور منتخب [آمریکا] در کاخ سفید می گذرد. در طول این مدت، اقتصاد دستخوش تغییرات زیادی چه در سطح جهانی و چه در آمریکا شده است. جانشینان و مخالفان سیاسی ترامپ، اقدامات زیادی برای تضعیف نقش اساسی دلار به عنوان یک ارز ذخیره جهانی انجام داده اند. دلار اکنون به عنوان ابزار فشار سیاسی استفاده می شود.
پوتین ادامه داد: نفوذ دلار در سطح جهانی در حال کاهش است. با توجه به اینکه سهم آمریکا در اقتصاد جهانی رو به کاهش است، طبیعتاً تأثیر دلار بر فرآیندهای اقتصاد جهانی نیز در حال کاهش است. با وقوع این اتفاق، ابزارهای جدید به میدان می آیند و هیچکس نمی تواند جلوی استفاده از فناوری ها و ابزارهای جدید را بگیرد.
چشم انداز ۲۰۲۵
آنگونه که خبرگزاری اینترفکس روسیه گزارش داده است، تقریبا ۲۰ درصد از روس ها پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را مهم ترین رویداد در میان همه آنچه در سال ۲۰۲۴ در جهان رخ داده بود، می‌دانند؛ ترامپی که در تبلیغات انتخاباتی خود شعار حل مناقشه اوکراین در یک روز را مطرح کرده است.
ولادیمیر پوتین پیش‌تر آمادگی خود را برای دیدار با ترامپ اعلام کرده است. رئیس‌جمهور روسیه در پاسخ گفت: آماده هستم که به ترامپ، پیشنهادهایی را بدهم اما زمانی که با وی دیدار کنم. نمی‌دانم که چه زمانی می‌توانیم این دیدار را داشته باشیم. وی ادامه داد: من در هر زمانی آماده دیدار با ترامپ هستیم، البته اگر بخواهند این کار را انجام دهند.
ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز گفت: روسیه هنوز هیچ تماسی با تیم دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا از طریق کانال‌های دیپلماتیک یا رسمی نداشته است.
با این حال، گفته شده است که برخی مقامات اروپایی همچون مجارستان و اسلواکی تمایل خود را برای میزبانی دیدار احتمالی پوتین و ترامپ اعلام کرده‌اند.
با وجود گمانه‌زنی‌ها در غرب و پیوند زدن حل مناقشه کنونی با روی کار آمدن دولت جدید در واشنگتن، لاوروف وزیر امور خارجه روسیه با اشاره به روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ رئیس‌جمهور منتخب آمریکا از ۲۰ ژانویه گفت: مساله روی کار آمدن ترامپ و ایجاد هر گونه تغییر در بحران اوکراین را مرتبط نکرده‌ایم و در این خصوص خیال پردازی نمی کنیم.
ایوان تیموفیف صاحب‌نظر و رئیس شورای امور بین‌الملل روسیه معتقد است: آمریکا همچنان بازیگر بزرگی در عرصه جهان است و هرچند که خود ترامپ اعلام می کند که می خواهد مسأله اوکراین را حل کند، ما در خصوص دولت جدید آمریکا و حل و فصل مناقشه اوکراین در آینده نزدیک، نباید توهم زیاد داشته باشیم.
به گفته وی، حتی در زمان دوره اول ریاست جمهوری ترامپ که شرایط ژئوپلیتیکی مساعدتر بود و بحران کنونی وجود نداشت، ترامپ موضع سختی در رابطه با روسیه داشت.
در چنین شرایطی است که دیمیتری مدودف نایب رئیس شورای امنیت روسیه اخیرا در کانال تلگرامی خود از احتمال تداوم وضعیت تیره روابط این کشور و غرب در یکصد سال آینده سخن گفته است و نیز آندری بلوسوف وزیر دفاع روسیه از لزوم آمادگی این کشور برای درگیری نظامی احتمالی با ناتو در دهه آینده.
در چنین شرایطی، روسیه رویکرد تقویت مناسبات سیاسی و اقتصادی با کشورهای شرق و جنوب جهان را در دستور کار قرار داده است. از آن جمله، سیر مبادلات تجاری روسیه و چین در سال ۲۰۲۴ شتاب بیشتری به خود گرفت. به گفته رئیس‌جمهور روسیه حجم کنونی تجارت روسیه و چین سالانه بین ۲۱۰ تا ۲۴۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و در سال آینده میلادی نیز تجارت دو کشور رشد بیشتری را خواهد داشت.
پوتین گفت: علاوه بر این، دو کشور ۶۰۰ پروژه مشترک با ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری را تعریف کرده‌اند و رشد آینده در مبادلات تجاری دو کشور تضمین شده است.
علاوه بر این، روسیه در سال ۲۰۲۴ علاوه بر انعقاد پیمان‌های راهبردی و امنیتی با کشورهایی همچون بلاروس و کره شمالی، در صدد افزایش مناسبات سیاسی اقتصادی با قاره‌های آفریقا و آمریکای جنوبی برآمد.
در پرتوی چنین نگاهی، امضای سند جامع همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه نیز از رویدادهای خبرساز در ماه آغازین سال ۲۰۲۵ میلادی خواهد بود، سندی که در سفر آتی دکتر مسعود پزشکیان رئیس جمهوری اسلامی ایران در ۲۸ دی‌ماه ۱۴۰۳ (۱۷ ژانویه ۲۰۲۵) به مسکو بین رؤسای جمهور دو کشور امضا خواهد شد.
روس‌ها در سال ۲۰۲۵ میلادی در تدارک برپایی جشن ویژه‌ای به مناسبت هشتادمین سالگرد پیروزی بر آلمان نازی در جنگ جهانی دوم هستند و کارت دعوت‌هایی را برای سران و ارتش‌های کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی و کشورهای مستقل مشترک المنافع برای شرکت در رژه ۹ مه در میدان سرخ مسکو ارسال کرده‌اند.
منبع
