استاد جامعة‌الزهرا: بیش از حد به مداحان بها دادن، با ارزش‌های اسلامی ناسازگار است

مطالعه درباره پدیده شادی و ابعاد آن در جامعه ما که ادعا می‌شود میزان شادی در آن پایین است، ضرورت انکارناپذیری است. بخشی از شادی و نشاط در جامعه ما که در جشن‌های مذهبی تبلور می‌یابد، چندی است به دلائل گوناگون مورد غفلت و فراموشی قرار گرفته است. به گونه‌ای که می‌توان مدعی شد که جشن‌های مذهبی ما فاقد ایجاد نشاط و شادمانی‌اند. 

با توجه به این موضوع مهم، برای تقویت شیوه‌ها و زمینه نشاط در جامعه، گروه پژوهش ایرنا سلسله گزارش‌هایی را منتشر خواهد کرد.

در نخستین شماره پژوهشگر ایرنا با «صدیقه شاکری حسین‌آباد» دکتری تاریخ اسلام و معاون پژوهش جامعة الزهرا(س) در مورد روش‌های تقویت نشاط در جشن‌های مذهبی به گفت و گو نشسته است که در ذیل آن را می‌خوانید:

ایرنا: درباره مفهوم شادی، ابعاد و پیوند آن با سایر مفاهیم مرتبط (دلالت‌های معنایی) چه توضیحی دارید؟

شاکری: شادی، شادمانی، خوشحالی یا خرسندی به انگلیسی (Happiness) یک حالت روانی است که در آن فرد احساس عشق، سرور، خوشبختی یا شاد بودن می‌کند. به فردی که دارای چنین حالتی باشد شاد، خرسند یا خوشحال (Happy) گفته می‌شود .در منابع لغت عربی مفهوم شادی با واژه‌های گوناگونی از جمله «سرور، فرح، طرب، بشر، بشاشه، بهجت و نشاط» آمده است و متضاد این مفاهیم حزن و اندوه است.

عنوان رساله دکتری من «نشاط اجتماعی در سیره نبوی» است. در این رساله، متناسب موضوع به مساله شادی پرداختم. همچنین مقاله‌ای با نام نشاط اجتماعی- اقتصادی در سیره نبوی نیز نگاشته و منتشر کردم. همچنین چندین مقاله انگلیسی نیز ترجمه کردم.

ایرنا: خودتان چه تجربه‌هایی درباره شادی و شادی آفرینی داشته‌اید؟

شاکری: با توجه به تدریس در حوزه، دانشگاه و دبیرستان، علم‌آموزی و همراهی با طلاب، دانشجویان و دانش‌آموزان، برای من شادی‌آفرین و لذت‌بخش است و شرکت با آنان در اعیاد و مراسم‌های مذهبی و ملی نیز سرور و شادابی افزاست. در برگزاری جشن‌های مذهبی و ملی، با اجرای برنامه‌هایی مانند مسابقه، سرود، اردوهای تفریحی و زیارتی در دانشگاه و دبیرستان مشارکت داشتم. در هریک از این موارد به فراخور شرایط سنی و روحیه و اقتضائات دیگر برنامه‌های متنوعی وجود داشت. همچنین حضور در مراسم حج، همراهی با زائران و ذکر مناسک و فلسفه حج بسیار برایم شادی آفرین بوده است.

ایرنا: با توجه به بافت فرهنگی، تمدنی و تاریخی جامعه ما، چه مصادیق و شیوه‌های هنجارمند شادی آفرینی را برای برگزاری شادمانه جشن‌های مذهبی توصیه می‌کنید؟

شاکری: افزون بر بهره‌گیری از سخنرانان با نشاط و مداحی‌هایی که موجب افرایش شور و شعور می‌شوند، از روش‌های خلاقانه با به کارگیری و مشارکت نسل جوان، استفاده شود و هدایایی متناسب با اعیاد و موالید اهل بیت علیهم السلام، به آنان اهدا شود. همچنین برگزاری اردوها و ترتیب مسافرت‌های تفریحی و زیارتی و ….. می‌تواند در افزایش شادی موثر باشد. به عنوان مثال، هم‌خوانی بچه‌ها با موضوعات متنوع معارفی، مانند همخوانی در صلوات‌های زیبای قرآنی مانند آنچه در دبیرستان معارف هدی در جامعة الزهراء قم، اجرا می‌شود.

افزون بر بهره‌گیری از سخنرانان با نشاط و مداحی‌هایی که موجب افرایش شور و شعور می‌شوند، از روش‌های خلاقانه با به کارگیری و مشارکت نسل جوان، استفاده شود و هدایایی متناسب با اعیاد و موالید اهل بیت علیهم السلام، به آنان اهدا شوددر دبیرستان مزبور جزوه انواع صلوات قرآنی تهیه شده است که دانش‌آموزان در فواصل مراسم‌ها و در برنامه‌های گوناگون به زیبایی می‌خوانند یا سروده‌های که خود دانش‌آموزان در قالب اشعار و طنز اجرا می‌کنند. همچنین تشکیل کلاس در فضای باز و سرسبز یا مراسم متنوعی مانند دفن خاطرات بد و ناتوانی‌ها و جشن سبک زندگی جدید و تولد دوباره و….. می‌تواند از مصادیق شیوه‌های هنجارمند شادی آفرین باشد.

ایرنا:چه شیوه‌های نوینی برای تقویت و افزایش شادی در جشن‌های مذهبی پیشنهاد می‌کنید؟

شاکری: استفاده از امکانات هوش مصنوعی، ساخت پادکست، کلیپ و نمایش می‌تواند موثر باشد. برای مثال درست‌کردن کلیپ یا حتی انیمیشن‌های کوتاه و بلند با کمک هوش مصنوعی از زبان ذرات آسمان و زمین، دریا، درخت‌ها و ….برای ارائه زیبایی از اهداف آفرینش و عبرت آموزی‌های تاریخ.

 یکی از فارغ التحصیلانم کتاب داستانی به نام «دلشده» نگاشته است که با هنرمندی کربلا را از زبان یک ریگ روایت می‌کند. می‌توان لحظات زیبا و شوق برانگیز در زندگی پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت علیهم السلام را از زبان یاران یا اشیاء و ….. به زیبایی با کمک هوش مصنوعی بازسازی کرد.

ایرنا: برخی معتقدند بعضی از مصادیق شادی در جشن‌های مذهبی با ارزش‌های اسلامی سازگاری ندارند، چه نظری دارید؟

شاکری: بله، مانند پخش موسیقی‌های غیرمجاز یا غلوگویی‌ها و افراط و اسراف کاری‌های متعدد که در مراسم‌ها اتفاق می‌افتد. برای مثال در برنامه‌های نیمه شعبان، گاهی ایستگاه‌هایی برای ایجاد شادی زده می‌شود که در آن ترانه‌های غنایی گذاشته می‌شود یا اشعار غلوآمیز مانند علی همان خداست یا من حسین اللهی‌ام خوانده می‌شود یا چشم و هم چشمی‌هایی که در اجرا رواج دارد و موجب تجملاتی و تشریفاتی برگزار کردن مناسبت‌های مذهبی می‌شود. از دیگر نمونه‌های ناسازگار با ارزش‌های اسلامی می‌توان مواردی مانند بهای بیش از حد به مداحان دادن، یا ضعف و خلاء در سخنرانی‌های معرفتی را ذکر کرد.

گفت‌وگو : دکتر علیرضا قبادی